قاعده لاضرر صفحه 165

دلایل صحت وضو با وجود ضرر واقعی

1. قاعده «لا ضرر» از باب امتنان بر مکلّفین وضع شده، و اگر بگوییم این وضویی که مکلّف گرفته صحیح نیست، هیچ لطفی بر مکلّف نکرده ایم؛ و تنها به زحمت و گرفتاری او افزوده ایم.

2. ضرری که در این‌جا به وجود آمده، ناشی از جهل مکلّف است، نه حکم شارع؛ زیرا غفلت او از واقع باعث شده که اقدام به وضو کند و به خودش ضرر وارد کند، و ما می‌دانیم آن ضرری را که این قاعده نفی می‌کند، تنها ضرر ناشی از حکم شارع است.

ردّ دلیل اوّل

از دو دلیل فوق، دلیل اوّل صحیح نیست. زیرا اگر حکمی به لحاظ نوع حکم، در بر دارنده منّت و لطف باشد، کافی است، و نیازی نیست که به لحاظ تک تک افراد و وقایع شخصی، منّت صدق کند. پس رفع وضوی ضرری، اگر به حسب نوع حکم، منّت بر بندگان باشد، به طور مطلق داخل در قاعده «لا ضرر» می‌شود؛ و این‌که گمان کرده‌اند منّت بر مدار اشخاص می‌گردد، و باید در تمام احکام شخصی‌ای که به خاطر ضرر برداشته شده، منّت صدق کند- و فروع مختلفی را بر آن مترتّب کرده‌اند- گمان باطلی است.

زیرا قدر متیقّن این است که ادلّه «لا ضرر» تنها از مواردی که