قاعده لاضرر صفحه 187

تنبیه هفتم: مراد از ضرر، ضرر شخصی است یا ضرر نوعی؟

در این‌که ادلّه باب، ظهور در ضرر شخصی دارد، اشکالی نیست. امّا بنابر نظر مختار ما، که امر واضح است، زیرا نهی از ضرر، مانند نهی از سایر موضوعات، تابع وجود مصداق خارجی است که عین تشخّص است؛ و این‌که ضرر از عناوین ثانویّه است، با این ظهور هیچ برخوردی ندارد. و امّا بنابر نظر کسانی که مفاد «لا ضرر» را نفی احکام ضرری به طور مطلق می‌دانند نیز همین گونه است؛ زیرا تمامی الفاظ، هر کجا که تحقّق پیدا کنند، ظهور در مصادیق خارجی شخصی دارند؛ پس اگر حکم، نسبت به بعضی افراد مکلّفین ضرری است و نسبت به برخی دیگر نیست، قاعده مختص می‌شود به آن مکلّفینی که ضرر در حق آن‌ها صدق می‌کند و نه دیگران. و این ظهور الفاظ متوقف بر این نیست که تقدّم قاعده «لا ضرر» بر عمومات احکام اوّلیه را از باب حکومت بدانیم- آن‌گونه که این سخن از بعضی کلمات محقّق نایینی قدس سره 203] استفاده می‌شود-