قاعده لاضرر صفحه 220

تنبیه دهم: در ضرر حکم، فرقی بین مکلّف به حکم و غیر آن نیست

اگر به واسطه تکلیف بعضی از مکلّفین، ضرری بر غیر این مکلّفین وارد شود، مانند زن شیردهی که شیر کمی دارد، و روزه گرفتن او به بچه ضرر وارد می کند؛ و هم‌چنین روزه گرفتن برای زن حامله‌ای که پا به ماه است؛ آیا صحیح است که به دلیل نفی ضرر، وجوب روزه را از آن‌ها برداریم؟ همان‌گونه که- بنا بر قول کسانی که «لا ضرر» را دالّ بر نفی احکام ضرری می‌دانند- وجوب وضو و غسل ضرری، با دلیل نفی ضرر برداشته می‌شود؛ ظاهر این است که می‌توان چنین کاری کرد، زیرا دلیل نفی ضرر، عام است، و بنا بر قول این افراد آن‌چه نفی می‌شود احکام ضرری است، و معلوم است که حکم روزه در این‌جا ضرری است هرچند ضرر به فرزند باشد، و دلیلی نداریم بر این‌که ضرر ناشی از حکم ضرری باید به خصوص مکلّف متوجّه شود.

بلکه بعید نیست که بنابر مختار ما نیز- که عدم جواز نفی وجوب وضو و روزه ضرری به واسطه قاعده نفی ضرر بود- وجوب را از چنین روزه‌ای نفی کنیم؛ چرا که روزه او در این حال اضرار به فرزند است، و شارع اضرار مردم به یکدیگر را در عالم