بررسی گسترده ی فقهی غیبت صفحه 119

داخل بوده ولی استثناء شده است؛ زیرا حرمت غیبت به مناسبات حکم و موضوع و یا به ادلّه ای که _ إن شاءالله _ بعداً بیان خواهیم کرد، شامل مواردی نمی شود که به جهت مصلحت باشد.

2. کسی می تواند مدّعی شود که از اوّل مفهوم غیبت ضیق بوده و شامل چنین مواردی نمی شود. البته باید توجّه داشت این ضیّق بودن نسبت به جایی است که غرض عقلایی در ذکر آن عیب باشد، نه این که قصد انتقاص عرفاً دخیل در مفهوم غیبت باشد، بلکه باید بگوییم: ذکر عیب دیگران همه جا غیبت است مگر آن که مصلحتی وجود داشته باشد. چنان که مرحوم شیخ طوسی- قدس سره - در تفسیر شریف التبیان می فرماید: «فالغیبه ذکر العیب بظهر الغیب علی وجه تمنع الحکمه منه»(1)؛ غیبت ذکر عیب در غیاب کسی است به نحوی که حکمت از آن منع می کند؛ یعنی اگر حکمت و مصلحتی در ذکر عیب باشد غیبت نیست.

بنابراین قصد انتقاص به هیچ وجه مقوّم غیبت نبوده و دخیل در تعریف آن نیست، علی رغم این که بزرگانی مانند شهید ثانی و حضرت امام و امثال این بزرگان فرموده باشند.

امر دوم: آیا حدیث نفس هم غیبت است؟

آیا غیبت تقوّم دارد به این که مخاطبی باشد و مورد خطابِ غیبت قرار گیرد؟ یا این که اگر کسی حدیث نفس کند _ حالا با زبان یا شبه زبان؛ مثلاً با قلم _ باز هم غیبت است و حرام؟ مثلاً کسی