بررسی گسترده ی فقهی غیبت صفحه 275

آن که مظلوم راه دیگری نداشته باشد و در مقام دفاع از مال یا نفس یا عِرض خود باشد. اگر ظالمی در حال ارتکاب ظلم کمتری است ولی مظلوم در مقام دفاع چاره ای از وارد آوردن ضربه ی بیشتری ندارد، این امر برای او جایز است. [چگونگی] دفاع از مال و جان، مطلق است مگر جایی که استثنا شده، که در محل خودش بیان شده است.

فرع دوم: آیا غیبت از ظالم نزد هر کسی جایز است؟

آیا جواز غیبت ظالم، مطلق است؟ یعنی مظلوم نزد هر کسی (حتّی کسانی که هیچ قدرتی در جلوگیری از ظلمِ ظالم ندارند) می تواند از ظالم غیبت کند؟ یا این که فقط نزد کسانی می تواند غیبت کند که امید است آنان مانع ظلم ظالم شوند؟

شهید ثانی- قدس سره - در کشف الریبه حکم جواز غیبت از ظالم را مقیّد کرده است به «عند من یرجو منه ازاله الظلم عنه بسببه»؛ کسانی که امید است به وسیله ی آنان، ازاله ی ظلمِ ظالم شود؛ مثلاً غیبت، در حضور انسان بزرگی یا قوم و خویشی باشد که در ظالم نفوذ داشته و یا جمعی که ظالم از آن ها حیا می کند.

مرحوم شهید ثانی در تعلیل این قید می فرماید: چون عمومی در آیه ی شریفه نیست، مؤیّداتی هم که ذکر شد و آن چه که در تفسیر آیه آمده بود حجّت نیست، پس فقط در حدّی که امید است ازاله ی ظلم شود جایز است(1).