بررسی گسترده ی فقهی غیبت صفحه 427

شکّ در جواز غیبت به خاطر شکّ در مثل مظلومیّت مغتاب

اگر مغتاب (بالکسر) گفت: به من ظلم شده، ولی ما نمی دانیم واقعاً مظلوم است یا نه؟ شاید نه تنها مظلوم نباشد، بلکه ظالم هم باشد و شاید اصلاً فرد را اشتباه گرفته و ظالم، شخص دیگری است و بالجمله در مظلوم بودن مغتاب (بالکسر) شک داشتیم، در اینجا حکم چیست؟

حکم واقعی استماع را طبق صحیحه ی عبد الاعلی بن اعین و آیه ی شریفه ی (لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِم)(1) بیان کردیم که استماع غیبت از کسی که فی الواقع مؤمن بوده و ظالم نباشد جایز نیست. و اگر فی الواقع مؤمن نباشد یا ظالم باشد استماع غیبتش جایز است؛ یعنی در حقیقت، اطلاق صحیحه ی عبد الاعلی بن أعین به وسیله ی آیه ی شریفه ی فوق و آیه ی شریفه ی (وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِکَ ما عَلَیْهِمْ مِنْ سَبیل)(2) تقیید خورده و نتیجه این چنین است: «لایجلس مجلساً یغتاب فیه مؤمن إلا أن یکون المغتاب (بالکسر) منتصراً بعد ظلمه» و می توانیم ماحصل آن را برای سهولت، این طور بیان کنیم: «لایجوز الاستماع إلی اغتیاب مؤمن إلا أن یکون ظالماً»(3).

1- النساء، آیه ی 148.
2- الشوری، آیه ی 41.
3- بهتر است مخصّص را به نحو مخصّص منفصل بیان کنیم. (امیرخانی)