بررسی گسترده ی فقهی غیبت صفحه 462

مواردی باید اخذ به قدر متیقّنی شود که جامع بین همه ی روایات است و جامع، همان مطلبی است که محقّق ایروانی فرمودند. بنابراین ممکن است از این طریق، همراه جناب ایروانی شویم و بگوییم ذولسانین کسی است که لسان مدحش لسان کذب باشد.

سخن آخر در تعریف ذو لسانین

ذولسانین کسی است که در حضور شخصی مدح او و در غیابش، غیبت او کند و لسان مدحش لسان کذب باشد.

آیا غیبت بر بهتان هم اطلاق می شود؟

اشاره

مرحوم شیخ می فرماید: گاهی در روایات، بر بهتان هم اطلاق غیبت شده است(1)؛ به عنوان مثال در روایت علقمه می فرماید:

وَ [مُحَمَّدُ بْنُ عَلیِّ بْنِ الحُسَینِ] فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَهَ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَهَ عَنْ عَلْقَمَهَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ- علیهما السلام - فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ: «فَمَنْ لَمْ تَرَهُ بِعَیْنِکَ یَرْتَکِبُ ذَنْباً وَ لَمْ یَشْهَدْ عَلَیْهِ عِنْدَکَ شَاهِدَانِ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ الْعَدَالَهِ وَ السَّتْرِ وَ شَهَادَتُهُ مَقْبُولَهٌ وَ إِنْ کَانَ فِی نَفْسِهِ مُذْنِباً وَ مَنِ اغْتَابَهُ بِمَا فِیهِ فَهُوَ خَارِجٌ عَنْ وَلَایَهِ