کتابخانه بالقرآن

بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 138

صفحه 138

وجوه اطلاق کذب بر خلف وعد در نظر شیخ - قدس سره -

اشاره

وجه اوّل: به خاطر علاقه ی مشابهت وعد (مع إضمار عدم الوفاء) با کذب و تشابه در حکم، مجازاً اطلاق کذب شده است.

وجه دوم: به خاطر این که هر وعدی مستلزم إخبار به وقوع فعل است(1)، کذب بر آن اطلاق شده است؛ مثلاً کسی که به دیگری وعده می دهد اوّل ماه پنجاه هزار تومان هدیه می دهم، از آن جایی که این وعد، انشاء بوده(2) و امرش دائر بین وجود و عدم است و واقعی وراء انشاء ندارد تا تطابق یا عدم تطابق با آن داشته باشد، نمی توانیم آن را متّصف به صدق یا کذب کنیم، ولی این وعد چون مستلزم یک خبر است که اوّل ماه پنجاه هزار تومان تحویل او خواهد داد، پس اگر به وعده اش عمل

1- البته باید بگوییم مستلزم إخبار است، نه إخبار به وقوع فعل.
2- در پاسخ به این سؤال که چگونه انشاء به یک امر استقبالی تعلّق می گیرد، همان جوابی که در اصول به واجب معلّق داده شد که وجوب حالی است ولی واجب استقبالی، در این جا هم داده می شود؛ یعنی انشاء حالی است امّا منشأ استقبالی. بنابراین ظاهر کلام سید خویی- قدس سره - در قسم ثالثِ اقسام وعد که چنین وعدی را از مقوله ی إخبار می داند و می فرماید: «الثالث: ان یخبر المتکلم عن الوفاء بأمر مستقبل، کقوله: أجیئک غدا، أو أعطیک درهما بعد ساعه، أو أدعوک إلی ضیافتی بعد شهر، و هذه جمل خبریه بالحمل الشائع و لکنها مخبره عن أمور مستقبله، کسائر الجمل الخبریه الحاکیه عن الحوادث الآتیه، کالإخبار عن قدوم المسافر غدا، و عن نزول الضیف یوم الجمعه» درست نیست و می تواند از باب انشاء باشد و مشکلی ندارد. (امیرخانی)