بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 14

صدق گفته: «صدق الخبر مطابقته للواقع» می گوید: صدق یعنی «مطابقه حکم الخبر للواقع». امام اعلی الله مقامه می فرماید: مراد تفتازانی از این حکم می تواند یکی از این وجوه باشد:

1. حکم نفسانی و إدراک مضمون جمله (که: این همان است). طبق این تعریف، صدق و کذب اوّلاً و بالذات وصف آن حکم نفسانی (تصدیق) و إدراک است و ثانیاً و بالعرض وصف خبر است.

2. إدراک وقوعِ نسبت یا عدم وقوع نسبت.

3. إیقاع متکلم و قرار دادن خبر برای مبتدا.

4. نسبت حکمیه.

5. حکم به وقوع یا عدم وقوع.

نقد مرحوم امام - قدس سره - بر کلام تفتازانی

مرحوم امام هر پنج وجه را نقد می کنند و کلام تفتازانی را قبول نمی کنند. در نقد وجه اوّل که آن را اظهر وجوه می دانند می فرمایند: اگر صدق عبارت باشد از مطابقت حکم نفسانی (تصدیق) و إدراک مضمون خبر للواقع و کذب عبارت باشد از عدم مطابقت حکم نفسانی و ذهنی للواقع، لازمه ای دارد که نمی توان به آن ملتزم شد و آن این که اگر مخبری بگوید: «السماء تحتنا» در حالی که اعتقادش این باشد که «السماء فوقنا»، چنین کلامی نه متّصف به صدق شود و نه متّصف به کذب. عدم