بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 143

بیان دیگری بر کذب نبودن خلف وعد در کلام شیخ - قدس سره -

مرحوم شیخ بیان دیگری برای کذب نبودن خلف وعد ارائه داده و می فرماید: «و کیف کان، فالظاهر عدم دخول خلف الوعد فی الکذب؛ لعدم کونه من مقوله الکلام»(1)؛ یعنی خلف وعد اصلاً از مقوله ی کلام نیست تا متّصف به صدق و کذب شودژ بلکه از مقوله ی عمل است(2)؛ زیرا خلف وعد یعنی ترک عمل به وعد، در حالی که صدق و کذب وصف کلام است؛ نه عمل.

ولی ما می گوییم لازم نیست چیزی حتماً از مقوله ی کلام باشد تا متّصف به صدق و کذب شود، بلکه اگر عملی جایگزین کلام هم باشد می تواند متّصف به صدق و کذب شود؛ مثلاً اگر در جواب این سؤال که آیا زید این جاست، سرش را به عنوان رضایت پایین بیندازد، از آن جایی که این عمل جایگزین کلام «بله» است می تواند متّصف به کذب شود. بنابراین بهتر بود جناب شیخ بفرماید: خلف وعد نه از باب کلام است و نه جایگزین کلام، پس متّصف به کذب نمی شود.

البته عمل گرچه خود متّصف به کذب نمی شود، ولی