کتابخانه بالقرآن

بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 144

صفحه 144

می تواند محقّق کذب باشد؛ مثلاً اگر کسی به نحو إخبار بگوید من اوّل ماه پنجاه هزار تومان به شما خواهم داد، اگر اوّل ماه پرداخت نکند باعث دروغ شدن آن کلام خواهد بود و کشف می شود از اوّل دروغ بوده است؛ یعنی صدق و کذب چنین خبری به نحو شرط متأخّر، منوط به این است که در آینده اتفاق خواهد افتاد یا خیر؛ اگر اتفاق افتاد راست است و اگر اتفاق نیفتد دروغ است. در صورتی هم که هنگام گفتن چنین خبری اعتقاد به عدم تحقّق داشته باشد ولی از قضا تحقّق پیدا کند باز این کلام دروغ نیست، هرچند تجرّی کرده است.

آیا خلف وعد حرام است؟

اشاره

بعد از این که بیان کردیم خلف وعد نمی تواند از باب کذب حرام باشد چون کذب بر آن صادق نیست، این سؤال مطرح می شود که آیا دلیلی بر حرمت خلف وعد وجود دارد؟

همان طور که مرحوم شیخ فرمودند، ظاهر بعض أخبار حرمت خلف وعد است(1)، مانند روایتی که می فرماید:

1- همان: کیف کان، فالظاهر عدم دخول خلف الوعد فی الکذب؛ لعدم کونه من مقوله الکلام، نعم، هو کذب للوعد، بمعنی جعله مخالفاً للواقع، کما أنّ إنجاز الوعد صدق له، بمعنی جعله مطابقاً للواقع، فیقال: «صادق الوعد» و «وعد غیر مکذوب». و الکذب بهذا المعنی لیس محرّماً علی المشهور و إن کان غیر واحد من الأخبار ظاهراً فی حرمته، و فی بعضها الاستشهاد بالآیه المتقدمه.