بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 149

اجماعی باشد، احتیاط در این است که اگر کسی به جِدّ وعده داد، وفا کند و تخلّف نکند؛ زیرا اگر آیه ی شریفه و بعضی روایات در مقام بیان باشد نمی توان آ ن را حمل بر کراهت کرد؛ چون می فرماید: (کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ) که بسیار شدید اللحن است و به ویژه آن که در مصحّحه ی هشام بن سالم آمده بود: «فَمَنْ أَخْلَفَ فَبِخُلْفِ اللَّهِ بَدَأَ وَ لِمَقْتِهِ تَعَرَّضَ» و آن گاه امام آیه ی شریفه را بر خلف وعد تطبیق فرمودند، و با این تطبیق دیگر توجیه سابق در آیه راه ندارد. بله، می توان آن را حمل بر مبالغه ی در کراهت خلف وعد کرد.

اقسام ابراز وعده

کسی که به دیگری وعده ای می دهد، می تواند به یکی از اقسام زیر ابراز کند:

1. إخبار از عزم درونی؛ مثلاً می گوید من عازمم که فردا به منزل شما بیایم. این در حقیقت إخبار است و متّصف به صدق و کذب می شود؛ یعنی اگر واقعاً عازم باشد، صادق است و اگر عازم نباشد کاذب است.

2. إخبار از انجام فعلی در آینده؛ مثلاً می گوید: من فردا خانه ی شما خواهم آمد. این هم باز خبر است و مانند آن است که بگوید فردا باران خواهد آمد. بنابراین متّصف به صدق و کذب می شود؛ یعنی در صورتی که فردا بیاید این خبر صادق است، هرچند موقع بیان این جمله عزم بر آمدن نداشته باشد.