بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 172

در نقل دیگری وارد شده که مراد حضرت ابراهیم این بوده که من به خاطر مصائبی که بر حسین بن علی - علیهما السلام - وارد خواهد شد، بیمارم.

بررسی دلالت مرسله بر کذب نبودن توریه

چه بسا گفته شود حتّی با توجیهی که در مرسله ی صدوق - قدس سره - و إحتجاج آمده باز کلام جناب ابراهیم کذب است؛ چون صدق جمله ی شرطیه به صدق ملازمه است، هرچند طرفین محال باشد؛ مثلاً جمله ی شرطیه (لَوْ کانَ فیهِما آلِهَهٌ إِلاَّ اللَّهُ لَفَسَدَتا)(1) جمله ای صادق است، گرچه طرفین آن محال است؛ زیرا تلازم بین مقدّم و تالی وجود دارد، و اگر در جمله ی شرطیه ملازمه صحیح نباشد کذب است. در ما نحن فیه هم این ملازمه صحیح نیست؛ زیرا حتّی اگر بر فرض محال بت ها سخن می گفتند باز هم بت بزرگ این کار را نکرده بود، بلکه حضرت ابراهیم بت ها را شکسته بود. پس حتّی با ارجاع شرط به جمله ی (بَلْ فَعَلَهُ کَبِیرُهُمْ) صدق جمله ی شرطیه درست نمی شود.

أقول: گرچه بعضی این اشکال را مهم قلمداد کرده اند، ولی به نظر می آید اشکال مهمی نباشد؛ زیرا جمله ی شرطیه دو نوع است:

الف: جمله ی شرطیه ای که برای بیان ملازمه ذکر می شود. در