بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 21

مثلاً اگر بر اساس فعل و انفعالات شیمیایی روی برگ درختی نوشته شود «اللهُ تبارک و تعالی موجودٌ» نمی توانیم بگوییم آن برگ یا آن حوادث و فعل و انفعالات شیمیایی «أخْبَرَ بأنّ الله تبارک و تعالی موجودٌ». فقط در صورتی می توانیم بگوییم «أخْبَرَ» که شاعر باشد(1)، بلکه بالاتر باید اراده ی حکایت به جدّ از واقع را هم داشته باشد تا بتواند متّصف به صدق یا کذب شود. و إلا اگر قصد حکایت نداشته باشد، در صورتی هم که الفاظ را در معنا استعمال کند باز خبر بر آن اطلاق نمی شود، چه برسد به این که متّصف به صدق و کذب شود؛ مثلاً اگر کسی برای تمرین درست أدا کردن مخرج ضاد بگوید «زیدٌ ضاربٌ» نمی توان گفت چنین جمله ای خبر است، کما این که اگر کسی در مقام تعلیم و تعلّم عربیت «زیدٌ قائمٌ» را در معنایش هم استعمال کند، از آن جایی که معنا را به جدّ اراده نکرده باز خبر بر آن اطلاق نمی شود و گفته نمی شود که أخبَرَ بأنّ زیداً قائمٌ.

2. این که تفتازانی در تعریف صدق گفته است: «مطابقه الخبر للواقع أیْ مطابقه حکم الخبر للواقع» به نظر می رسد تفتازانی