بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 222

قبول کنیم عقل عملی به روشنی حکم می کند که این کذب قبیح است و لایجوز فعله، چه قائل به شمول قاعده ی «کلّما حکم به العقل حکم به الشرع» نسبت به ما نحن فیه بشویم و چه قائل نشویم، در هر حال شارع نمی تواند تخلّف از حکم عقل کند و إلا لوازمی دارد که قابل التزام نیست.

پاسخ صحیح در مورد حکم عقل بر قبح کذب

اشاره

بنابراین بهتر است در پاسخ بگوییم: حکم عقل در مورد قبح کذب، به صورت قطعی، بتّی و بدون شرط نیست، بلکه از اوّل مضیّق به عدم ترتّب مفسده است، کما این که حُسن صدق هم منوط به عدم ترتّب مفسده است؛ مثلاً اگر از دست رفتن جان مؤمنی مترتب بر یک صدق باشد، عقل حکم به حُسن چنین صدقی نمی کند. پس این که مرحوم شیخ می فرماید حکم عقل مسلّم است، درست نیست.

اگر روایات، دالّ بر جواز کذب مع التمکّن من التوریه عند الاضطرار باشد، می گوییم حکم عقل هم به همین اندازه است؛ یعنی عند الاضطرار چه متمکّن از توریه باشد و چه نباشد، کذب عقلاً قبیح نیست و اگر گفتیم حکم عقل به جواز کذب، مقیّد به عدم امکان توریه است و با امکان توریه کذب عقلاً قبیح است، این خود قرینه ی لبّیه می شود که روایات باید تقیید بخورد.