بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 226

که همان ادلّه ی حرمت کذب می باشد. بنابراین نتیجه این می شود که کذب برای دفع ضرر، در صورت امکان توریه که باعث رفع اضطرار می شود حرام است.

خلاصه ی سیر بحث وجوب یا عدم وجوب توریه در مقام اضطرار در کلام شیخ - قدس سره -

اشاره

مرحوم شیخ ابتدا فرمودند کلام مشهور در وجوب توریه در مقام اضطرار، مطابق قاعده ی نقلی و عقلی است، ولی روایات متعدّدی که در این باب وارد شده به گونه ای است که از آن ها استفاده ی اطلاق می شود؛ یعنی چه تمکّن از توریه باشد و چه نباشد، برای رفع ضرورت و دفع ضرر، کذب جایز است و وجهی برای رفع ید از این اطلاق وجود ندارد.

در مورد حکم عقل به قبح کذب هم فرمودند گرچه این حکم عقل مسلّم است، ولی از اخبار کثیره ای استفاده می شود که شرعاً معفوّ است؛ یعنی علی رغم این که در صورت تمکّن از توریه، کذب عقلاً قبیح است، ولی چون شرعاً معفوّ است می توان مرتکب آن شد و حکم عقل بی اثر می شود.

علاوه بر آن که استفاده ی از توریه کار آسانی نیست؛ زیرا در مورد اضطرار، خوف و ضرر معمولاً حالت اضطراب و دست پاچگی بر انسان مستولی است که نمی تواند درست فکر کند؛ خصوصاً اگر بخواهد جملات متعدّدی را به نحو توریه بیان