بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 280

این مربوط به سامع است و نمی توانیم بگوییم: «انّ المتکلم أخبر بأنه عالمٌ بأنّ زیداً قائمٌ» تا متّصف به کذب شود.

امّا این که گفته شد اگر هم کذب نباشد لااقل مفسده ی کذب را دارد، می گوییم: کذبی که ادلّه آن را حرام کرده، در بعضی موارد واقعاً مفسده ی آن را نمی دانیم چیست و در بعض مواردی هم که مفسده ی آن را می فهمیم، نمی دانیم آیا تنها بر اساس آن مفاسدی که می فهمیم، حرام شده یا بر اساس ملاک دیگری حرام شده است. پس ادّعای این که قول به غیر علم، همان مفاسد کذب را دارد، ادّعای بی دلیل است.

3. استقلال عقل به قبح قول به غیر علم همانند استقلال به قبح کذب

اشاره

دلیل دیگری که می توان بر حرمت قول به غیر علم اقامه کرد این است که گفته شود همان طور که عقل مستقل به قبح کذب است، مستقل به قبح قول به غیر علم است، بنابراین دالّ بر حرمت کذب است.

نقد دلیل سوم

اگر بر قول به غیر علم هیچ مفسده ای مترتب نباشد، عقل مستقل به قبح آن به این معنا که فاعلش مستحقّ عقوبت در آخرت و مذمت در دنیا باشد نیست. بله، اگر مفسده ای بر آن