بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 284

مراد، متابعت عملی است؛ یعنی چیزی را که نمی دانیم طبق آن عمل نکنیم آن هم در امور مخصوص به دین، و گرنه شبهه ای نیست که در امور عادی زندگی جایز است شخص بر اساس احتمال عمل کند؛ مثلاً گمان دارد فلان تلاش اقتصادی برای او سودآور است و شخص بر اساس همین ظنّ اقدام کند امّا با وجود روایت فوق میتوانیم بگوییم آیهی شریفه اطلاقی دارد که إخبار به غیر علم حتّی در غیر شرعیّات را هم شامل میشود؛ زیرا حضرت فرمودند: «لَیْسَ لَکَ أَنْ تَتَکَلَّمَ بِمَا شِئْتَ لِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ (وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ)» که روایت نصّ در کلام است که قدر متیقّن آن، کلام إخباری می باشد.

ولکن اوّلاً روایت می فرماید: هرچه بخواهی نمی توانی بگویی و هرچه بخواهی نمی توانی بشنوی، امّا این که چه نمی توانی بگویی و چه می توانی بگویی، و چه نمی توانی بشنوی و چه نمی توانی بشنوی، از این روایت استفاده نمی شود، مگر به اندازه ای که نفسِ آیات موردِ استشهاد دلالت دارد.

و ثانیاً: سند روایت همان طور که اشاره کردیم، تمام نیست.

حسنه ی کالصحیحه ی هشام بن سالم:

وَ [مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوب] عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی