بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 293

تَعْلَمُوا فَقُولُوا اللَّهُ أَعْلَمُ» از آن جایی که گفتن «اللَّهُ أَعْلَمُ» قطعاً واجب نیست، معلوم می شود که حضرت یک امر ندبی و استحبابی را بیان می کنند؛ نه یک امر وجوبی، پس قول به غیر علم حرام نیست.

مرحوم امام در پاسخ به این شبهه می فرماید: «فَقُولُوا اللَّهُ أَعْلَمُ» کنایه از عدم جواز قول به غیر علم است؛ یعنی چیزی را که نمی دانید، نگویید. پس ظاهر متفاهم از این روایت، حرمت قول به غیر علم است.

کلام مرحوم امام گرچه از این جهت متین است، امّا اصلِ استفاده ی حرمت از صدر روایت مورد تأمّل است، همان طور که تبیین آن گذشت.

روایت اسحاق بن عبدالله:

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی یَعْقُوبَ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ - علیه السلام - قَالَ: إِنَّ اللَّهَ خَصَّ(1) عِبَادَهُ بِآیَتَیْنِ مِنْ کِتَابِهِ أَنْ لَا یَقُولُوا حَتَّی یَعْلَمُوا وَ لَا یَرُدُّوا مَا