بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 30

4. مرحوم امام - قدس سره - در مورد مَجازات، کنایات و مبالغات فرمودند اگر در مقام إخبار باشد نه إنشاء می تواند متّصف به صدق یا کذب شود. این فرمایش متین است. در مورد مثال «زیدٌ کثیر الرماد» بیان کردیم که اگر زید فی الواقع سخی باشد، این کلام راست است و اگر سخی نباشد دروغ است.

5. مرحوم امام - قدس سره - فرمودند کلام به خاطر لوازم مخبرٌعنه متّصف به صدق و کذب نمی شود و إلا باید در بعضی موارد بگوییم بی نهایت مرتکب دروغ شده است، مثل کسی که در روز شنبه بگوید امروز جمعه است.

در بررسی این مطلب می گوییم لوازم مخبرٌعنه دو قسم است؛ لوازم بیّن و لوازم غیر بیّن. اگر از لوازم بیّن باشد از آن جایی که لوازم بیّن، مدلول التزامی مخبرٌعنه بوده و خود، إحدی الإخبارات است می تواند متّصف به صدق و کذب شود. امّا لوازم غیر بیّن چون فقط لوازم عقلی است و مدلول التزامی کلام نیست و در نتیجه خبر نیست، پس متّصف به صدق و کذب نمی شود.

نظر نظّام معتزلی در تعریف صدق و کذب و نقد آن

نظّام معتزلی(1) در تعریف صدق می گوید: «هو مطابقه الخبر