بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 308

نتیجه ی کلام در حرمت یا عدم حرمت قول به غیر علم

پس نتیجه ی کلام از مجموع ادلّه و روایات مذکور این شد که نمی توانیم با تمسّک به دلالت آیات و روایات به ضرس قاطع بگوییم قول به غیر علم، علی الاطلاق حرام است و واقعاً التزام به این که گفتن هر قول مشکوکی حرام است، مشکل است. و این با غمض عین از وجه اعتباری می باشد که در ذیل ذکر خواهیم کرد.

مقتضای علم اجمالی، لزوم اجتناب از قول به غیر علم به دلیل حرمت کذب

اشاره

وجه اعتباری دیگری که بر لزوم اجتناب از قول به غیر علم ذکر شده و تعدادی از فقهاء به آن فی الجمله اعتماد کرده اند، این است که: می دانیم هر خبری خودش یا نقیضش غیر مطابق واقع و کذب است؛ مثلاً در «زیدٌ قائمٌ» یا خود این خبر کذب است یا نقیض آن «زیدٌ لیس بقائمٍ». پس علم اجمالی داریم که یکی از این دو خبر، کذب و إخبار به آن حرام است و مقتضای آن لزوم احتیاط و اجتناب از إخبار به هر یک از دو خبر می باشد.

البته لزوم اجتناب از هر دو به مقتضای علم اجمالی، با صرف نظر از اصل موضوعی و یا حتّی اصل حکمی است که در احد طرفینِ علم اجمالی جاری می شود. به عنوان مثال اجتناب از إناءَینی که می دانیم قطره ی نجسی به یکی از آن دو اصابت کرده، زمانی لازم است که یکی از دو إناء حالت سابقه ی نجاست