کتابخانه بالقرآن

بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 312

صفحه 312

و «الآن کما کان»، این اشکال وارد نیست. پس إخبار به قیام زید در این ساعت کذب است.

این استصحاب نظیر آن است که بگوییم: «صلاه الجمعه کانت واجبه (فی زمن الحضور) الآن نشک فی وجوبها فنستصحب وجوبها». بنابراین می توانیم بگوییم در زمان غیبت، نماز جمعه واجب است و هر کسی بخواند، مصداق واجب را آورده است. در ما نحن فیه هم إخبار به قیام زید در ساعت پیش کذب بود، پس الآن هم کذب است و اگر کسی إخبار به قیام زید کند مرتکب کذب محرّم شده است.

بررسی فرمایش مرحوم امام - قدس سره -

در بررسی فرمایش مرحوم امام می گوییم: ما نحن فیه با مثال استصحاب وجوب نماز جمعه متفاوت است؛ وجوب نماز جمعه حکمی است که شارع آن را بیان کرده و مجعول شرعی است، برخلاف «الإخبار بأنّ زیداً قائمٌ کذبٌ» که یک امر عقلی بوده و مجعول شرعی نیست و اثر شرعی هم ندارد تا استصحاب در آن جاری باشد.(1) بله، تنها اثری که می توان برای آن تصوّر

1- إن قلت: حکم کلّی «الإخبار بأن زیداً قائمٌ کذبٌ» اثر شرعی دارد و آن حرمت إخبار است. قلت: در «الإخبار بأن زیداً قائم کذبٌ» خود این خبر بما هو خبرٌ که مراد نیست کذب باشد گر چه خود این خبر هم می تواند کذب باشد، ولی در این جا مراد نیست بلکه به اعتبار مصادیق آن است؛ یعنی این قضیه، قضیه ی حقیقیه ای است که هرگاه موضوع آن، یعنی «إخبار بأن زیداً قائم» لباس وجود بپوشد و به نحو جزئی محقّق شود، حکم «کذبٌ» بر آن مترتب می شود. پس این قضیه ی کلّیه به اعتبار مصادیقش می تواند کذب و در نتیجه حرام باشد و از آن جایی که چنین اثری طبق توضیحی که در متن داده می شود مثبت است، پس آن استصحاب کلّی جاری نیست. بله اگر این قضیه در لسان شارع ذکر شده بود می توانستیم کلّی بما هو کلّی را استصحاب کنیم و در نتیجه حکم حرمت بر آن بار کنیم، ولی چنین حکمی در لسان شارع نیامده و فقط استنباط ماست که ربطی به شرع ندارد.