بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 46

مطابق واقع باشد صدق و اگر مخالف باشد کذب است. پس نیازی به وجود سامع نیست؛ چه رسد به این که بگوییم لازم است مخاطب آن را بفهمد، کما این که لازمه ی کلامشان یعنی این که اگر مخاطب علم داشته باشد که مضمون کلام غیر مطابق واقع است، دیگر کلام متّصف به کذب نمی شود نیز درست نیست.

مرحوم امام - قدس سره - در ادامه می فرماید: اگر هم اصرار شود که در اتّصاف جمله ی خبریه به صدق و کذب، دلالت شرط است، می گوییم: دلالت به نحو تعلیقی کفایت می کند؛ یعنی همین که جمله به گونه ای باشد که «لو عَلِمَ به أحدٌ لصار مهدیاً» در اتّصاف آن کلام به صدق و کذب کافی است.

بیان مرحوم امام - قدس سره - در انصراف ادلّه ی حرمت کذب به وجود سامع

مرحوم امام اضافه می کنند: گرچه در اتّصاف جمله به صدق و کذب، وجود مخاطب و إفهام او شرط نیست و هر جمله ی خبریه ای حتّی سامع هم نداشته باشد متّصف به صدق و کذب می شود، ولی ادلّه ی حرمت کذب منصرف است به جایی که مخاطبی باشد و آن کلام را بفهمد. بنابراین اگر مخاطبی نباشد و یا حتّی اگر مخاطبی باشد ولی متوجّه مضمون کلام نشود، مثلاً آشنای به زبان نباشد و یا مشکل شنوایی داشته باشد، حرمتی ندارد.

مرحوم امام این انصراف را از مجموع ادلّه ی حرمت کذب