کتابخانه بالقرآن

بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 7

صفحه 7

اشکالات سید خویی - قدس سره - بر تعریف مشهور

اشاره

سید خویی - قدس سره - بر تعریف مشهور سه اشکال وارد کرده اند که این چنین است:

اشکال اوّل

اشاره

مشهور گفته اند اگر خبری مطابق واقع باشد متّصف به صدق می شود و اگر مطابق با واقع نباشد متّصف به کذب می شود، پس هر خبری یک مطابَقی دارد که با آن سنجیده می شود، در حالی که بعضی از کلام ها مطابَقی در خارج ندارد تا با آن سنجیده شود، با این حال قطعاً متّصف به صدق یا کذب می شود؛ مثلاً وقتی گفته می شود «شریکُ الباری ممتنعٌ، اجتماعُ النقیضین محالٌ، الدور باطلٌ، التسلسلُ باطلٌ، العنقاء ممکنٌ و ...» این ها که در خارج موجود نیست تا در مقایسه ی با آن متّصف به صدق یا کذب شود! در حالی که این أخبار قطعاً صادق است.(1)

1- خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، ج 1، ص395: ذهب المشهور الی أن صدق الخبر مطابقته بظهوره للواقع، و کذبه عدم مطابقته للواقع بدعوی أن هیئه الجمله الخبریه إنما وضعت لتحقّق النسبه فی الخارج، سواء کانت النسبه ثبوتیه أو سلبیه، کما أن ألفاظ أجزائها موضوعه للمعان التصوّریه من الموضوع و المحمول و متعلقاتها، فمطابقه الخبر لتلک النسبه الخارجیه الواقعیه صدق، و عدمها کذب. و فیه أولا: أنه قد لا تکون للنسبه خارجیه أصلا کقولنا شریک الباری ممتنع، و اجتماع النقیضین محال، و الدور أو التسلسل باطل، و ما سوی اللّه ممکن، إذ لا وجود للامتناع و الإمکان و البطلان فی الخارج. إلا أن یقال: إن المراد بالخارج ما هو أعم منه و من نفس الأمر، و من البین أن الأمثله المذکوره مطابقه للنسبه فی نفس الأمر، و تفسیر الخارج بذلک ظاهر المحقق التفتازانی حیث قال فی المطول بعد تفسیره الصدق بمطابقه الخبر للواقع، و الکذب بعدم مطابقته للواقع: (و هذا معنی مطابقه الکلام للواقع و الخارج و ما فی نفس الأمر).