کتابخانه بالقرآن

بررسی گسترده ی فقهی اجرت بر واجبات، مستحبات و فروعات مناسب صفحه 130

صفحه 130

جواز أخذ اجرت بر واجبات نظامیه

واجبات نظامیه، واجباتی است که نظام اجتماع مسلمین بر آن متوقّف است، مثل طبابت، زراعت، صناعت، و هر آن چیزی که قوام اجتماع به آن نیاز دارد، مانند نانوایی، قصابی و ... .

واجبات نظامیه که به نحو کفایی واجب است، حتّی اگر بالعرض واجب عینی شود باز مسلّم است که أخذ اجرت بر آن جایز است؛ مثلاً اگر فقط یک طبیب و جراح قلب در شهر باشد باز أخذ اجرت بر طبابتش جایز است.

این فتوای به جواز از طرف مشهور بلکه همه با فتوای مشهور به حرمت أخذ اجرت بر واجبات تنافی داشته، به همین جهت أعلام از گذشته شاید از زمان علامه تا کنون به دنبال راه حلّی برای رفع تهافت این دو فتوا بوده اند.

انکار محقق ایروانی و مرحوم امام - قدس سرهما - نسبت به وجوب حفظ نظام

بعضی مثل محقق ایروانی و مرحوم امام - قدس سرهما - از اساس منکر این شده اند که حفظ نظام(1) واجب باشد. محقق ایروانی(2) بعد از

1- مراد از نظام، نظام سیاسی و حکومتی نیست، بلکه نظام اجتماعی و معیشتی است.
2- حاشیه المکاسب (للإیروانی)، ج 1، ص52: هذا الإشکال مبنیّ علی مقدّمتین إحداهما حرمه أخذ الأجره علی الواجبات و هذا لم ینهض علیه دلیل عندنا الثانیه وجوب الصّناعات إقامه للنّظام و هو عندنا مشتبه الحکم و الموضوع. أمّا اشتباه الحکم فلعدم الدّلیل علی وجوب إقامه النظام إلّا ما یرجع إلی حفظ النّفس عن المهالک و المضار و ما عدا ذلک لا یساعده دلیل نعم یظهر من قوله - علیه السلام - لو لا ذلک لما قام للمسلمین سوق إنّ الشّارع لم یترک رعایه حفظ النّظام فی تکالیفه. لکن ذلک أجنبیّ عن المدّعی و أمّا اشتباه الموضوع فلا یعلم أیّ نظام أعنی من اختلال النّظام نظام الأروبیّین و من یحذو حذوهم من المترفین أم نظام سکّان قطر آسیا أم نظام أهل القری أم نظام سکّان البوادی و القاطنتین فی الکهوف فإن للنّظام عرضا عریضا و مراتب متدرّجه هذا مع ما علیه الأعصار من الاختلاف الفاحش فی ذلک اللّهم إلّا أن یقال إنّ الواجب فی کلّ عصر نظام ذلک العصر.