بررسی گسترده ی فقهی اجرت بر واجبات، مستحبات و فروعات مناسب صفحه 133

نقد کلام محقق ایروانی و مرحوم امام - قدس سرهما -

ولی واقع امر این است که گرچه دلیل لفظی که بیان کند «حفظُ النظامِ واجبٌ» وجود ندارد، ولی بلاشبهه از مجموع احکام شرع و روایات متعدّد و فتاوای فقهاء استفاده می شود که فی الجمله حفظ نظام مورد رغبت شارع است و آشوب و هرج و مرج در امور اجتماعی مردم، هرچند به حدّ هلاک نفس نرسد مورد إعراض شارع است.

مراد از نظام هم نظام اجتماعی است؛ نه نظام سیاسی و حکومتی که محقق ایروانی می فرماید: «فلا یعلم أیّ نظام عُنِی من اختلال النّظام نظام الأروبیّین و من یحذو حذوهم من المترفین أم نظام سکّان قطر آسیا أم نظام أهل القری أم نظام سکّان البوادی و القاطنتین فی الکهوف». معلوم است که نظام اروپایی یا آسیایی و امثال آن مراد نیست، بلکه مراد اقامه ی نظام معیشتی مسلمانان است به نحوی که زندگی عادی مسلمانان مختل نشود؛ مثلاً احتیاج به آب دارند، احتیاج به گوشت دارند، احتیاج به حمام دارند و ... به نحوی باشد که اوضاع و احوال معیشتی مردم قفل نشود و بتوانند زندگی کنند. چنین چیزی مطلوب شارع است و می دانیم راضی نیست جامعه ی زنده ی مسلمین تبدیل به جامعه ی مرده شود.