بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 117

است که معنای روایت این نیست که در مقام تقیه می توان حتّی برای دفع ضرر کوچک از خود، اضرار شدیدی به دیگران وارد کرد.

مروری بر سیر بحث تولّی از قِبَل جائر

مرحوم شیخ … قدس سره … فرمودند: تولّی از قِبَل جائر فی نفسه حرام است، هرچند مستلزم حرام دیگری نباشد، ولی ما به این نتیجه رسیدیم که تولّی از قِبَل جائر فی نفسه حرام نیست، بلکه اگر تحت عنوان عون الظلمه قرار بگیرد حرام خواهد بود و اگر ملازم با محرمات دیگری هم باشد، به آن مقدار حرام خواهد بود.

سپس مرحوم شیخ فرمودند: حرمت تولّی از قِبَل جائر دو مسوّغ دارد؛ یکی قیام به مصالح عباد و دیگری إکراه.

در مورد مسوّغ اوّل مطالبی را فرمودند و ما هم متناسب با نظر مختار، مطالبی را ذکر کردیم. در مورد مسوّغ دوم هم بیان کردیم شکی نیست که فی الجمله إکراه مسوّغ تولّی از قِبَل جائر است و ادلّه ی مختلفی بر آن دلالت می کند که بررسی کردیم.

مرحوم شیخ در ادامه ی مسوّغ دوم، تنبیهاتی را ذکر کردند که تنبیه اوّل در مورد این بود: آیا اکراهی که مسوّغ تولّی از قِبَل جائر است، مسوّغ بعض محرماتی که ملازم تولّی است هم می باشد یا خیر، و مرحوم شیخ فرمودند: مسوّغ ملازمات حرام تولّی نیز هست؛ چون دلیل «رفع ما اکرهوا الیه» و ادلّه ی دیگری که در این زمینه کاربرد دارد، جاری است.