بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 142

و بلکه حتّی اگر چنین اطلاقی دالّ بر وجوب نجات جان مسلمان وجود داشت، در مواردی که حفظ جان مسلمان متوقف بر ارتکاب حرام عرضی باشد، از باب تزاحم خواهد بود و أهم بودن دفاع از جان مسلمان دیگر نسبت به حفظ عرض خود واضح نیست تا مقدم باشد، بلکه با توجه به نکته ای که بیان کردیم حتّی نمی توانیم بگوییم محتمل الاهمیه است.

آیا برای دفع ضرر مالی از خود یا سایر مؤمنین، اضرار مالی به غیر جایز است؟

مرحوم شیخ بعد از طرح این مسأله که اگر از غیر ناحیه ی إکراه، خوف ضرر جانی بر خود یا دیگران داشته باشد، اضرار مالی به غیر و ارتکاب محرمات الهیه جایز است و در این که آیا اضرار عِرضی به غیر جایز است یا نه، بعد از تأمّلی فرمودند: ترجیح با جواز است می فرماید(1): اگر خوف ضرر مالی بر خود یا سایر مؤمنین از غیر ناحیه ی إکراه داشته باشد، اضرار مالی به غیر حتّی ضرر یسیر جایز نیست؛ مثلاً اگر دفع جانور درنده ای که می خواهد اسب گران قیمتش را بدرد متوقف بر این باشد که الاغ شخص دیگر را در معرض درنده قرار دهد تا جانور را از دریدن اسبش منصرف کند، چنین اضراری جایز نیست، هرچند قیمت اسب نسبت به الاغ قابل مقایسه نباشد؛ زیرا ضرر متوجه اوست و نمی تواند برای دفع ضرر از خود به دیگری ضرر هرچند یسیر بزند.(2)