کتابخانه بالقرآن

بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 176

صفحه 176

آیا مادر می تواند برای نجات جان خود، جنین در شکمش را بکشد؟

اشاره

آیا مادر می تواند برای نجات جان خود، جنین در شکمش را بکشد(1)؟

راه حل سید خویی … قدس سره … برای جواز قتل جنین توسط مادر

اشاره

سید خویی … قدس سره … می فرماید: این که مرحوم سید به تبع صاحب جواهر … قدس سرهما … فرمود اگر خوف بر حیات احدهما وجود داشته باشد «ینتظر حتّی یقضی»، این حکم نسبت به شخص ثالث است که نمی تواند برای نجات مادر، فرزند را بکشد یا برای نجات فرزند، مادر را بکشد، امّا خود مادر می تواند برای نجات جان خود، جنین در شکمش را بکشد؛ زیرا بر او واجب است که هم حفظ نفس کند و هم حفظ جان ولد، و از آن جا که امتثال هر دو امر بر او امکان ندارد، به ناچار داخل باب تزاحم می شود و چون صبر بر موت خود و حفظ جان جنین عسر و حرج بر مادر است، به جهت عسر و حرج می تواند جنین را بکشد و جان خودش را حفظ کند.(2)

1- محلّ کلام در مورد کشتن جنین است، نه عدم تحفظ بر جان جنین و باید توجه داشت که کشتن غیر از عدم تحفظ بر جان ولد است. تحفظ بر جانِ غیر همان طور که قبلاً هم بیان کردیم علی الاطلاق و بأیّ نحو واجب نیست، به خلاف قتل که علی الاطلاق حرام است.
2- . موسوعه الإمام الخوئی، ج 9، ص317: و أما الام فهل یجوز لها أن تقتل ولدها فی بطنها تحفظاً علی حیاتها أو لا یجوز؟ التحقیق أن المقام یدخل تحت کبری التزاحم، لوجوب حفظ النفس المحترمه علی الام، فیجب علیها أن تتحفظ علی نفسها کما یجب علیها أن تحفظ ولدها، و حیث لا تتمکّن الام من امتثال کلا الأمرین فیدخل بذلک تحت کبری المتزاحمین، و بما أن التحفّظ علی ولدها و صبرها لموتها أمر عسری حرجی فی حقها فیرتفع الأمر بالتحفّظ علی حیاه ولدها، و بذلک لا یبعد أن یقال بجواز قتلها ولدها تحفّظاً علی حیاتها، غایه الأمر أن امتثال هذا الواجب یتوقف علی مقدّمه محرمه و هی قتلها لولدها، فالمقام من التزاحم بین وجوب ذیها و حرمه المقدّمه فیتقدّم الوجوب فی ذی المقدّمه علی الحرمه فی المقدّمه کما هو الحال فی جمله من المقامات. و هذه المسأله لم أر مَن تعرّض لها فی الرسائل العملیه فضلًا عن الکتب الاستدلالیه. استدراک: تقدّم أنه لو خیف مع حیاتهما علی کل منهما انتظر حتی یقضی، و ذلک لأن ترکه ترجیح لأحدهما علی الآخر مع حرمه کل منهما لکونهما مسلمین أو مؤمنین، فلا یجوز لثالث أن یتحفظ علی أحدهما بإتلاف الآخر. و أمّا وظیفه الأُم فی نفسها و أنه هل یجوز لها أن تقتل ولدها تحفظاً علی حیاتها أو لا یجوز لها ذلک؟ الظاهر أنه لا مانع للُام من التحفظ علی حیاتها بأن تقتل ولدها و السر فی ذلک ما ذکرناه فی محلِّه من أن الضرر إذا توجّه إلی أحد شخصین لا یجب علی أحدهما تحمّل الضّرر حتی لا یتضرّر الآخر، لأن التحمّل عسر و حرج فلا یکون مأموراً به، و فی المقام لا یجب علی الام أن تتحمّل الضرر بأن تصبر حتی تموت تحفّظاً علی حیاه ولدها، لأنه عسر فلا یجب ذلک علی الام، و لعلّه من فروع قاعده دفع المفسده أولی من جلب المصلحه، فلا بأس فی أن تتحفّظ الام علی حیاتها و لو بقتل ولدها، هذا کلّه فی الاستدراک.