- معونه الظالمین 1
- اشاره 1
- المسأله الثانیه و العشرون: حرمه معونه الظالمین 2
- اشاره 2
- اشاره 2
- صور مختلف مسأله 2
- اشاره 3
- الف: إعانه الظالمین فی ظلمهم 3
- ادلّه ی حرمت معونه الظالمین فی ظلمهم حتّی در صورت عدم استناد ظلم به یاری کننده 4
- ب: کون المکلف من أعوان الظلمه 11
- اشاره 11
- ادلّه ی حرمت اعوان الظلمه شدن 12
- اشاره 15
- نقد دلالت موثقه ی سکونی 16
- اشاره 19
- ج: إعانه الظالمین فی غیر ظلمهم 19
- بررسی دلالت روایات بر حرمت إعانه الظالمین فی غیر ظلمهم 20
- اشاره 26
- نقد دلالت روایت ابن أبی یعفور 28
- کلام در وثاقت محمد بن اسماعیل الرازی 33
- اشاره 38
- بررسی کلام شیخ … قدس سره … 39
- نتیجه ی کلام در حرمت معونه الظالمین فی غیر ظلمهم 40
- اشاره 41
- الولایه من قِبَل الجائر 41
- المسأله السادسه و العشرون: الولایه من قِبَل الجائر 42
- اشاره 42
- ادلّه ی حرمت ولایت من قِبَل الجائر 42
- 1. تطبیق اعوان الظلمه بر والی از قِبَل جائر 42
- 2. روایت تحف العقول: 43
- 3. روایت زیاد بن أبی سلمه: 47
- آیا تولّی از قِبَل جائر فی نفسه حرام است یا به خاطر تلازم با معاصی؟ 50
- اشاره 51
- دلالت روایت داود بن زُربی بر جواز ولایت فی نفسه 51
- نقد دلالت روایت داود بن زُربی 54
- اشاره 56
- مسوّغ اوّل: قیام به مصالح عباد 56
- مسوّغات ولایت از قِبَل جائر در نظر شیخ … قدس سره … 56
- استدلال شیخ … قدس سره … بر جواز تولّی به جهت قیام به مصالح عباد 57
- روایات جواز تولّی به جهت قیام به مصالح عباد 58
- اشاره 58
- نقد دلالت روایت بر جواز تولّی 59
- اشاره 63
- نقد استدلال به صحیحه ی زید الشحّام 64
- اشاره 69
- نقد استدلال به آیه ی شریفه بر جواز تولّی از قِبَل ظالم 71
- اشاره 73
- جواز تولّی از قِبَل جائر از باب تزاحم 73
- جریان قاعده ی الزام در پاره ای موارد 74
- «احسان به اخوان» کفّاره ی دخول در دستگاه ظلم 75
- احکام تولّی از قِبَل جائر به جهت قیام به مصالح عباد در نظر شیخ … قدس سره … 77
- اشاره 77
- 1. موارد مرجوح بودن تولّی از قِبَل جائر 77
- 2. موارد استحباب تولّی از قِبَل جائر 79
- 3. موارد وجوب تولّی از قبل جائر 87
- بررسی کلام شیخ در احکام تولّی از قبل جائر به جهت قیام به مصالح عباد 88
- اشاره 89
- کلام بعضی در استحباب تولّی از قِبَل جائر به جهت امر به معروف و نهی از منکر 89
- اشاره 90
- توجیه استحباب تولّی به جهت امر به معروف و نهی از منکر در کلام شیخ … قدس سره … 90
- نقد کلام شیخ … قدس سره … 91
- اشاره 93
- توجیه صاحب جواهر … قدس سره … در استحباب تولّی به جهت امر به معروف و نهی از منکر 93
- نقد کلام صاحب جواهر … قدس سره … 95
- تذکّر مهم 99
- اشاره 100
- مسوّغ دوم: اکراه بر تولّی از قِبَل جائر 100
- ادلّه ی جواز تولّی به خاطر اکراه 101
- تنبیهات جواز تصدی ولایت به خاطر اکراه 103
- آیا إضرار به دیگران به خاطر إکراه جایز است؟ 103
- اشاره 103
- احتمالات موجود در مسأله 104
- اشاره 104
- وجوه اقوی بودن احتمال اوّل (جواز اضرار مطلقاً) در نظر شیخ … قدس سره … 106
- اشاره 107
- اشکالاتی بر اقوائیت احتمال اوّل و دفع آن از شیخ … قدس سره … 107
- ملاحظاتی بر کلام شیخ … قدس سره … 111
- عدم جریان دلیل نفی إکراه حتّی در مواردی که ضرر متوعدٌ علیه بیشتر از مکرهٌ علیه باشد 113
- عدم جریان دلیل لاضرر به خاطر تعارض ضررین در ما نحن فیه 114
- مروری بر سیر بحث تولّی از قِبَل جائر 117
- اشاره 119
- بررسی کلام شیخ … قدس سره … در تنبیه دوم 136
- آیا برای دفع ضرر مالی از خود یا سایر مؤمنین، اضرار مالی به غیر جایز است؟ 142
- آیا برای دفع ضرر مالی از خود یا سایر مؤمنین، ارتکاب محرمات الهیه جایز است؟ 143
- آیا برای دفع ضرر عِرضی از خود یا سایر مؤمنین، إضرار مالی به دیگران جایز است؟ 146
- آیا برای دفع ضرر عِرضی از خود یا سایر مؤمنین، اضرار عِرضی أخف به دیگران جایز است؟ 146
- آیا برای دفع ضرر عِرضی از خود یا سایر مؤمنین، ارتکاب محرمات الهیه جایز است؟ 147
- اشاره 148
- نظر مختار در اعتبار یا عدم اعتبار عجز از تفصّی 153
- اشاره 161
- عدم تفاوت بین افراد مؤمنین در عدم مشروعیت تقیه اذا بلغ الدم 170
- عدم فرق بین افراد مؤمنین در دوران امر بین نجات یکی از دو مؤمن 170
- اشاره 176
- اشاره 176
- آیا مادر می تواند برای نجات جان خود، جنین در شکمش را بکشد؟ 176
- راه حل سید خویی … قدس سره … برای جواز قتل جنین توسط مادر 176
- اشاره 177
- راه حل بعض مشایخ ما … قدس سره … برای جواز قتل جنین توسط مادر 177
- نقد کلام سید خویی … قدس سره … 177
- نقد کلام بعض مشایخ ما … قدس سره … 178
- راه حلّی دیگر برای اثبات جواز قتل جنین در شرایط مذکور توسط مادر 178
- عدم جواز اسقاط جنین حتّی قبل از ولوج روح 181
- اشاره 184
- آیا قتل جنین بعد از ولوج روح، قصاص دارد؟ 184
- اشاره 184
- دلیل سید خویی … قدس سره … بر عدم قصاص قاتل صبی 184
- نقد کلام سید خویی … قدس سره … 186
- عدم جواز اسقاط جنین به صرف معلول بودن 189
- اگر اطمینان به حمل نباشد، آیا می توان با شرب دواء یقین به عدم حمل پیدا کرد؟ 190
- آیا در إکراه و إضطرار، قتل مؤمنِ مستحقّ حدّ قتل برای حفظ جان خود یا سایر مؤمنین جایز است؟ 191
- آیا در إکراه و إضطرار، قتل غیر مؤمن برای حفظ جان خود یا سایر مؤمنین جایز است؟ 194
- مراد از دم در «فَإِذَا بَلَغَتِ التَّقِیَّهُ الدَّمَ فَلَا تَقِیَّهَ» فقط جان است یا شامل جرح هم می شود؟ 196
- سفارشات ناب امام صادق … علیه السلام … به والیان در مکاتبه ی عبدالله نجاشی 197
- اشاره 216
- جوائز السلطان و اموال مشتبه 216
- حکم جوائز السلطان و نظائر آن از اموال مشتبه 217
- اشاره 217
- شقوق مختلف مسأله 218
- اشاره 218
- اشاره 219
- صورت اوّل: (جهل به وجود حرام در اموال جائر) 219
- حکم شیخ … قدس سره … به جواز أخذ و ادلّه ی آن 219
- استفاده ی شیخ از روایت حمیری بر اشتراط احراز مال حلال داشتن جائر 222
- بررسی کلام سید یزدی … قدس سره … 228
- اشاره 228
- اشاره 230
- حکم صورت دوم در نظر شیخ … قدس سره … 230
- صورت دوم: می دانیم جائر مال حرام دارد ولی نمی دانیم داخل در مأخوذ باشد 230
- تنجّز علم اجمالی حتّی در صورت خروج بعض اطراف از محلّ ابتلاء در نظر سید یزدی … قدس سره … 231
- مبنای مختار: عدم تنجّز علم اجمالی در صورت خروج بعض اطراف از محلّ ابتلاء 232
- راه حل سید خویی … قدس سره … بر جواز تصرّف در این صورت 233
- شواهدی بر عدم تأثیر جواز إخبار بر جریان اصل 238
- کراهت تصرّف در موارد جواز أخذ با وجود علم اجمالی 241
- 1. احتمال حرمت واقعی 241
- 2. موجب پیدایش محبّت ظالم 242
- 3. روایت الفضل بن الربیع: 243
- 1. إخبار مُجیز به حلّیت آن 245
- 2. پرداخت خمس 248
- 3. أخذ آن دارای مصلحت اهمی باشد 249
- کلام در فرض ابتلاء به تمام اطراف شبهه ی محصوره 250
- اشاره 251
- روایات دالّ بر جواز أخذ هدیه ی سلطان حتّی در فرض وجود علم اجمالی به حرام 251
- مناقشه ی شیخ … قدس سره … در استدلال به صحیحه ی ابی ولاد 253
- ملاحظاتی بر مناقشه ی شیخ در استدلال به صحیحه ی ابی ولاد 256
- امکان تقیید اطلاق صحیحه ی ابی ولاد به صورت خروج بعض الاطراف از محلّ ابتلاء 257
- عدم امکان تقیید صحیحه ی ابی بصیر به صورت خروج بعض الاطراف از محلّ ابتلاء 259
- اشاره 259
- تعارض صحیحه ی ابی بصیر با صحیحه ی ابی عبیده در مورد علم تفصیلی به حرام 261
- آیا وجه جمعی بین دو صحیحه وجود دارد؟ 262
- تفصیل محقق ایروانی … قدس سره … در صورت علم تفصیلی به حرمت بین علم و جهل مالک بعینه 264
- توجیهات شیخ … قدس سره … در مورد روایات مجوّز أخذ با وجود علم اجمالی 266
- کلام شیخ … قدس سره … در تعارض اصول در مواردی که توجیهات مذکور جریان ندارد 268
- صورت سوم: علم تفصیلی به حرمت مأخوذ 273
- اشاره 273
- الف: کلام شیخ … قدس سره … در علم تفصیلی به حرمت قبل از أخذ 274
- اشاره 276
- نقد محقق ایروانی بر کلام شیخ … قدس سرهما … 276
- مطالب پنج گانه ی محقق ایروانی … قدس سره … در صورت شک در رضایت مالک 278
- نقد سید خویی بر کلام محقق ایروانی … قدس سرهما … 280
- ملاحظاتی بر کلام محقق ایروانی … قدس سره … 283
- بررسی اشکال سید خویی بر کلام محقق ایروانی … قدس سرهما … 288
- اشاره 291
- ب: علم تفصیلی به حرمت، بعد از اخذ 291
- اشاره 292
- دو نوع ضمان؛ ضمان إتلاف و ضمان ید 292
- ضمان یا عدم ضمان آخذ قبل از علم به حرمت 293
- ضمان یا عدم ضمان آخذ بعد از علم به حرمت 294
- اشاره 294
- ضمان آخذ در نظر شیخ … قدس سره … 294
- اشکال سید خویی بر کلام سید یزدی … قدس سرهما … 295
- اشاره 295
- نقد اشکال سید خویی بر کلام سید یزدی … قدس سرهما … 296
- اشاره 298
- 2. چگونگی ردّ مال به مالک (اعلام یا تحویل) 298
- 1. وجوب فوری ردّ مال به مالک 298
- 3. عدم جواز حمل در موارد کفایت اعلام در تحقق أداء امانت 300
- 4. وجوب فحص از مالک مجهول 301
- دلیل اوّل: آیات شریفه ی دالّ بر وجوب ردّ امانت 302
- دلیل دوم: روایات خاصه ی دالّ بر وجوب فحص 303
- 1. روایت معاویه بن وهب: 303
- اشاره 303
- 2. صحیحه ی هشام بن سالم: 305
- 3. روایت حفص بن غیاث: 307
- 4. موثقه ی هشام بن سالم: 310
- 5. صحیحه ی یونس بن عبدالرحمان: 312
- 6. روایات مربوط به باب لقطه که دستور به تعریف سنه داده اند 313
- 1. روایت علی بن أبی حمزه: 317
- 2. صحیحه ی محمد بن مسلم: 320
- 3. روایت ابی علی بن راشد: 321
- 4. روایت علی بن میمون الصائغ: 323
- 5. روایت دیگر علی بن میمون الصائغ: 324
- اشاره 325
- نقد کلام سید خویی … قدس سره … 327
- اشاره 329
- نقد استدلال به روایت منصور بن حازم 330
- استدلال سید خویی … قدس سره … به قاعده ی لاضرر برای عدم وجوب پرداخت هزینه 339
- اشاره 339
- صورت اوّل: مالِ غیر قهراً یا احساناً در اختیار ذوالید است 339
- اشاره 339
- نقد استدلال سید خویی … قدس سره … 340
- لزوم تحویل مال به حاکم شرع در صورت نیاز به بذل مال 341
- اشاره 341
- صورت دوم: عن اختیارٍ و ظلماً ید بر مال دیگری گذاشته 341
- نقد استدلال به روایت مذکور 342
- تمسک بعضی به روایت «الحجر الغصب فی الدار رهن علی خرابها» بر لزوم تحمّل هزینه 342
- اگر فحص مستلزم بذل مال کثیر باشد، آیا غاصب باید بذل کند؟ 344
- صورت سوم: عن اختیارٍ در ید او قرار گرفته امّا مرتکب حرام نشده 345
- صورت چهارم: لقطه ی غیر انسان و حیوان 345
- اشاره 347
- نقد کلام علا مه ی حلّی … قدس سره … 350
- اشکال سید خویی … قدس سره … بر این نقد 350
- اشاره 350
- اشاره 350
- نقد کلام سید خویی … قدس سره … 351
- اشاره 354
- اشاره 354
- احتمال اوّل: مجهول المالک مال امام است 354
- اشاره 354
- احتمالات در مسأله 354
- اشاره 358
- احتمال دوم: حفظ مال برای مالک توسط ذوالید 358
- نقد دلیل احتمال اوّل 358
- اشکالات سید خویی … قدس سره … بر مستند احتمال دوم و نقد آن 364
- نظر مختار در مورد احتمال دوم 367
- احتمال سوم: تملّک مجهول المالک توسط ذوالید 368
- اشاره 368
- 1. روایات هشام بن سالم: 368
- 2. صحیحه ی علی بن مهزیار: 368
- ادلّه ی قائلین به احتمال سوم و نقد آن 368
- ادلّه ی لزوم تصدّق مجهول المالک 376
- اشاره 376
- احتمال چهارم: (لزوم تصدّق) 376
- [روایات] 376
- اشاره 376
- 1. روایت علی بن ابی حمزه البطائنی: 376
- اشاره 378
- مناقشه ی مرحوم امام … قدس سره … در دلالت این روایات بر مدعا 378
- نقد مناقشه ی مرحوم امام … قدس سره … 378
- 3. صحیحه ی محمد بن مسلم: 379
- 2. صحیحه ی یونس بن عبدالرحمان: 379
- 4. موثقه ی اسحاق بن عمار: 380
- اشاره 380
- اشاره 381
- اشکال مرحوم امام … قدس سره … بر استدلال به این روایت 381
- نقد اشکال مرحوم امام … قدس سره … 382
- 5. روایت ابی علی بن راشد: 384
- وجه جمع بین این روایات و روایات هشام بن سالم 385
- آیا در تصدّق لازم است ذوالید قصد مِن قِبَل المالک کند؟ 386
- اشاره 386
- تفصیل بعضی بین عین و دین در لزوم تصدّق 386
- نظر مختار در حکم مجهول المالک بعد از یأس از ظفر به مالک 386
- وجه اعتباری بر لزوم تصدّق مجهول المالک 387
- نقد این کلام 387
- کلام صاحب جواهر … قدس سره … در امکان تصدق مجهول المالک به غنی 388
- آیا می توان مجهول المالک را به غنی صدقه داد؟ 388
- اشاره 388
- اشکالات وارد شده بر کلام صاحب جواهر … قدس سره … و نقد آن 390
- آیا مجهول المالک را می توان به بنی هاشم صدقه داد؟ 396
- روایات دالّ بر جواز اعطاء صدقه ی مندوبه به هاشمی 397
- 1. روایت اسماعیل بن الفضل الهاشمی: 397
- 2. روایت زید الشحام: 398
- 3. روایت جعفر بن ابراهیم الهاشمی: 399
- اشاره 399
- کلام در وثاقت محمد بن اسماعیل 400
- اعتماد مرحوم امام … قدس سره … به روایات محمد بن اسماعیل 403
- 4. صحیحه ی عبد الرحمان بن الحجاج: 405
- 5. صحیحه ی احمد بن محمد بن ابی نصر البزنطی: 406
- علت منع حضرت زینب … علیها السلام … اهل بیت امام حسین … علیه السلام … را از أخذ صدقه 407
- تصدّق مجهول المالک، صدقه ی مندوبه محسوب می شود یا واجب؟ 411
- اشاره 412
- اقوال در مسأله 412
- اشاره 412
- اگر بعد از تصدّق، مالک پیدا شد آیا ذوالید ضامن است؟ 412
- اشاره 413
- بررسی قول اوّل: ضمان مطلقاً 413
- الف: دلالت قاعده ی ید بر ضمان 413
- اشاره 413
- اشاره 414
- بیان سید خویی … قدس سره … در عدم کاربرد قاعده ی ضمان ید به خاطر احسان 414
- نقد کلام سید خویی … قدس سره … 415
- ب: دلالت قاعده ی اتلاف بر ضمان 417
- اشاره 417
- نقد (عدم جریان قاعده ی اتلاف در ما نحن فیه) 417
- دو بیان سید خویی … قدس سره … بر عدم کاربرد قاعده ی اتلاف و نقد آن 419
- ج: بررسی دلالت ادلّه ی خاصه بر ضمان 421
- بررسی قول دوم: تفصیل بین ید مسبوق به ضمان و غیر آن 423
- عدم جواز استرداد صدقه 426
- اشاره 427
- روایات دالّ بر لزوم قصد قربت در صدقه 427
- عدم اشتراط قصد قربت در کفاره در نظر سید خویی … قدس سره … 430
- اشاره 430
- آیا در کفّارات قصد قربت لازم است؟ 430
- اطلاق صدقه بر کفّاره در روایات 431
- نقد کلام سید خویی … قدس سره … 431
- آیا کفّارات را می توان به هاشمی داد؟ 436
- بررسی اطلاق روایات حرمت صدقه بر هاشمی 436
- 1.صحیحه ی عیص بن القاسم: 436
- 2. صحیحه ی فضلاء 438
- 3. صحیحه ی عبدالله بن سنان: 439
- آیا ورّاث مالک می توانند تقاضای بدل از متصدّق کنند؟ 440
- آیا مالک می تواند به ورثه ی متصدّق رجوع کند؟ 441
- نقد کلام محقق حلّی … قدس سره … 443
- اشاره 443
- اشاره 445
- 1. صحیحه ی حلبی: 445
- 3. صحیحه ی محمد بن مسلم: 446
- 2. روایت کثیر: 446
- 4. روایت حنان بن سدیر: 448
- 5. صحیحه ی محمد بن مسلم: 451
- 6. روایت داود بن سرحان: 452
- 7. صحیحه ی علی بن جعفر به نقل قرب الاسناد: 452
- 8. صحیحه ی دیگر علی بن جعفر به نقل قرب الاسناد: 453
- 9. صحیحه ی دیگری از علی بن جعفر در قرب الاسناد: 455
- 10 صحیحه ی علی بن جعفر به نقل تهذیب: 456
- 1. مرسله ی محمد بن ابی حمزه ثُمالی: 460
- 2. مرسله ی صدوق … قدس سره …: 461
- 3. صحیحه ی حریز: 464
- 4. روایت ابی بصیر: 466
- اشاره 468
- صورت چهارم: (علم اجمالی به حرمت مأخوذ) 468
- صور چهارگانه ی اشتمال بر حرام به نحو حصول شرکت 469
- لزوم مصالحه در صورت معلوم بودن مالک و مجهول بودن مقدار، در نظر شیخ … قدس سره … 470
- حکم صورت اشتمال بر حرام علی نحو عدم حصول شرکت در کلام شیخ … قدس سره … 471
- صور چهارگانه ی اشتمال بر حرام علی نحو عدم حصول شرکت 472
- بعض روایات مربوط به قرعه 473
- انقسام حکمِ أخذ از ظالم به احکام خمسه در کلام شیخ … قدس سره … 480
- انقسام حکم أخذ از ظالم به اعتبار نفس مال به احکام ثلاثه در نظر شیخ … قدس سره … 481
- عدم جواز تقاص مستحقین زکات و خمس در صورت تعذر استیذان از حاکم 486
- احتساب مظالم تالف از دیون میّت ظالم 487
- ادلّه ی کاشف الغطاء … قدس سره … بر عدم احتساب مظالم تالف از دیون میّت ظالم 488
- عدم احتساب مظالم تالف از دیون میّت ظالم در نظر کاشف الغطاء … قدس سره … 488
- کتابنامه 491
کشته شدن مهاجم شود مانعی ندارد. در صحیحه ی عبدالله بن سنان می فرماید:
وَ [مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوب] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ … علیه السلام … قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ … صلی الله علیه و آله و سلم …: مَنْ قُتِلَ دُونَ مَظْلِمَتِهِ فَهُوَ شَهِیدٌ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ.(1)
کسی که به خاطر ظلمی که بر او می شود کشته شود، شهید است.
بنابراین دفاع در مقابل ظلم جایز است و حتّی اگر در این راه کشته شود، شهید محسوب می شود.
نقد کلام بعض مشایخ ما … قدس سره …
این کلام استاد ما گرچه بهتر از کلام سید خویی … قدس سره … است، امّا باز قابل قبول نیست؛ زیرا نمی توان گفت جنینی که در شکم مادر است ظالم به مادر است، خصوصاً اگر این مشکلات به خاطر ضعف خود مادر یا به خاطر ورود یک ویروس، میکروب یا ... بوده و جنین دخالتی نداشته باشد، در چنین مواردی ظلم و تجاوز صدق نمی کند. بنابراین نمی توانیم بگوییم به عنوان دفاع، کشتن طفل توسط مادر برای زنده ماندن خود جایز است.
راه حلّی دیگر برای اثبات جواز قتل جنین در شرایط مذکور توسط مادر
ما نحن فیه را می توانیم بگوییم از باب تزاحم است؛ زیرا دو تکلیف الزامی بر عهده ی مادر است؛ یکی وجوب حفظ نفس خود و دیگری حرمت قتل ولد، و از آن جا که قدرت بر امتثال هر دو تکلیف ندارد و ملاک حرمت قتل و ملاک وجوب حفظ نفس هم سنگ می باشد و از طرف دیگر اثبات کردیم نفوس متکافئ
1- وسائل الشیعه، ج15، کتاب الجهاد، أبواب جهاد العدو و ما یناسبه، باب46، ح8، ص121 و الکافی، ج5، ص52.