بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 26

است حال تو هنگامی که تو را از اعوان ظلمه صدا می زنند؟ [محمد بن عذافر] می گوید: پدرم از شدت ناراحتی و وحشت خشکش زد. حضرت وقتی وضع پدرم را دیدند فرمودند: ای عذافر من این را از خودم نگفتم. من تو را به آن چه که خداوند متعال من را به آن ترسانده، ترسانیدم. محمد بن عذافر می گوید: پدرم آمد و هم چنان غصه دار بود [که چرا چنین کرده] تا این که از دنیا رفت.

حضرت در این روایت، عذافر را به خاطر معامله با ابا ایوب و ربیع که امری مباح است، مورد عتاب قرار می دهند به گونه ای که او را از اعوان ظلمه خواندند. پس معلوم می شود إعانه ی ظالمین در امر مباح هم جایز نیست. بلکه حتّی می توان گفت اگر إعانه نباشد و صرف مراوده و معامله باشد، جایز نیست.

ولی در نقد این استدلال می گوییم علاوه بر ضعف سند، ابا ایوب و ربیع را نمی دانیم چه کسانی بودند و چه کاری انجام می دادند؟ معامله ی عذافر با آن ها در چه حدّی و در چه راستایی بوده، ولی مطمئناً به گونه ای بوده که از اعوان ظلمه محسوب می شده که حضرت این چنین به او می فرمایند: «فَمَا حَالُکَ إِذَا نُودِیَ بِکَ فِی أَعْوَانِ الظَّلَمَهِ» و همان طور که بیان کردیم، عمل کردن به گونه ای که شخص از اعوان ظلمه محسوب شود حرام است، ولی استفاده نمی شود صرف یک بار و دوبار إعانه یا معامله ی با ظالمین در غیر ظلمشان هم حرام باشد.

روایت ابن ابی یعفور:

اشاره

وَ عَنْهُ [مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوب عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیم] عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَشِیرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ … علیه السلام … إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا فَقَالَ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّهُ رُبَّمَا أَصَابَ الرَّجُلَ مِنَّا