بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 288

بررسی اشکال سید خویی بر کلام محقق ایروانی … قدس سرهما …

سید خویی بر خلاف محقق ایروانی … قدس سرهما … فرمود در صورت شک در رضایت مالک، أخذ آن مال از ید جائر به نیّت ردّ به مالک جایز است و مطالبی را که محقق ایروانی در ردّ تمسک به قاعده ی احسان در صورت شک بیان فرمود، پاسخ داد.

از جمله مطالبی که سید خویی … قدس سره … فرمود این بود که روایت «لَا یَحِلُ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ وَ لَا مَالُهُ إِلَّا بِطِیبَهِ نَفْسِهِ» و «حرمه مال المسلم کحرمه دمه» بیان می کند تصرّفاتی که عائد به غیر مالک است، جایز نیست و نظری به تصرّفات عائد به مالک و در راستای منافع مالک ندارد.

این کلام، کلام متینی است هرچند بهتر است این طور تعبیر کنیم که این روایت هر تصرّفی را که مزاحم ملک و نظر مالک باشد شامل می شود و بیان می کند ممنوع است، ولی تصرّفی که صد درصد به نفع مالک باشد روایت شامل آن نمی شود؛ مثلاً دیواری که در حال خراب شدن است اگر کسی جلوی خراب شدن آن را بگیرد و آن را تعمیر کند، متفاهم عرفی از این روایت آن نیست که چنین تصرّفاتی که جز عناء و رنج برای متصرّف ندارد و منفعت آن برای مالک است، مشمول روایت بوده و حرام باشد، کما این که فقره ی «لَا یَحِلُ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ» هم شامل جایی نمی شود که مثلاً به جهت احتیاج مبرم به تزریق خون به خاطر سانحه لازم است مقداری از خونش برای تشخیص گروه خونی کشیده شود.(1)

پس این کلام سید خویی … قدس سره … کلام متینی است و ما آن را تصدیق می کنیم، ولی خدمت ایشان عرض می کنیم: شما در صورت علم به عدم رضایت مالک فرمودید: «لایجوز الاخذ و لو بنیه الرد» و معلوم است که علم در این جا طریقیت دارد، نه