بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 376

دلیل باید خمسش را بپردازد؟!

نقد استدلال به صحیحه ی علی بن مهزیار

در نقد استدلال به این صحیحه بر جواز تملّک می گوییم این روایت در مقام بیان حکم مجهول المالک نیست، بلکه کأنّ به صورت شرطیه بیان می کند اگر در جایی مجهول المالک را مالک شدی باید خمسش را بپردازی، امّا این که در کجا می توان مجهول المالک را مالک شد، چیزی بیان نمی کند و نمی توان از آن اطلاق استفاده کرد که هر مجهول المالکی را می توان مالک شد. بنابراین اگر یک مصداق هم داشته باشد، در صدق این روایت بر آن کفایت می کند.

مصادیق متعددی برای مجهول المالکی که قابل تصاحب است می توان نام برد، از جمله بعضی گنج ها، یا مالی که فرضاً از شکم ماهی بیرون می آید یا کشتی ای که در دریا غرق شده و کسی نمی تواند آن را بیرون بیاورد و افرادی با غواصی آن را کشف کنند و اموال آن را تصاحب کنند.

پس این روایت در مقام بیان حکم مجهول المالک نیست، بلکه بیان می کند اگر مجهول المالکی را کسی تصاحب کرد [در مواردی که می توان تصاحب کرد که بعضی را ذکر کردیم] خمس به آن تعلّق می گیرد و باید خمسش را بپردازد.

احتمال چهارم: (لزوم تصدّق)

اشاره

احتمال چهارم این بود که بعد از فحص و یأس از ظفر به مالک، آن مال را صدقه دهد. مستند این قول، روایات متعددی است که برخی را قبلاً نیز ذکر کرده ایم:

ادلّه ی لزوم تصدّق مجهول المالک

[روایات]

1. روایت علی بن ابی حمزه البطائنی:

اشاره

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ