بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 411

تصدّق مجهول المالک، صدقه ی مندوبه محسوب می شود یا واجب؟

تا این جا بیان کردیم صدقه ای که بر هاشمی حرام است، صدقه ی واجب است و صدقه ی مندوبه حرام نیست. حال سؤالی که مطرح می شود آن است که تصدّق مجهول المالک آیا جزء صدقات واجب محسوب می شود که در نتیجه بر بنی هاشم حرام باشد یا جزء صدقات مندوبه محسوب شده که در نتیجه بر بنی هاشم جایز باشد؟

یک احتمال آن است که بگوییم شارع چون به نحو وجوبی امر کرده صدقه داده شود و بر ذوالید واجب است صدقه دهد، در نتیجه جزء صدقات واجب بوده و نمی توان به هاشمی داد.

احتمال دیگر آن است که بگوییم صدقه چون از جانب مالک واقع می شود، پس صدقه ی مندوبه بوده و در نتیجه می توان به هاشمی داد.

ظاهر امر آن است که احتمال دوم درست است و احتمال این که صدقه از جانب ذوالید واقع شود، احتمال ضعیفی است بلکه از جانب مالک واقع می شود، در نتیجه می توان به هاشمی داد. امّا این که بر ذوالید واجب است صدقه دهد، به این معناست که از جانب مالک صدقه دهد، مانند اجیری که از جانب مالک اجیر شده و موظف است صدقه ی مندوبه ای را به هاشمی برساند. بنابراین وجوب بر ذوالید منافاتی با مندوبه بودن صدقه ندارد.

پس نتیجه ی نهایی این شد که تصدّق مجهول المالک که امروزه از بعضی صور آن به ردّ مظالم هم تعبیر می کنند به هاشمی جایز می باشد و این که بعضی از بزرگان احتیاط کرده اند به سادات داده نشود، از باب احتیاط مستحبی مانعی ندارد. ولی به حسب قواعد مانعی ندارد به سادات داده شود، بلکه اولی نیز می باشد؛ یعنی احوط آن است که به غیر سید داده شود ولی اولی آن است که به سید داده شود.