بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 423

روایات باب لقطه هم که بیان می کند ملتقط در صورت پیدا شدن مالک بعد از تصدق، ضامن است از آن جا که لقطه در فقه دارای خصوصیت بوده و حکم خاص دارد، نمی توانیم به آن روایات تمسک کرده و به غیر لقطه تسرّی دهیم.

و امّا مرسله ی دیگری که جناب ابن ادریس(1) ذکر کرده، آن هم از آن جا که مرسله بوده نمی تواند مستند حکم واقع شود، علاوه آن که ممکن است همان روایت حفص بن غیاث باشد.

پس نتیجه این شد قول اوّل که بیان می کرد ذوالید مطلقاً ضامن است و جناب شیخ هم در مورد آن فرمود اوجه اقوال است، درست نیست.

بررسی قول دوم: تفصیل بین ید مسبوق به ضمان و غیر آن

قول دوم که تفصیل داده بود این چنین بود که اگر ید متصدّق مسبوق به ید ضمان بود، بعد از ظهور مالک و مطالبه اش نیز استصحاب ضمان می کنیم و اگر یدش مسبوق به ضمان نبود، بعد از ظهور مالک نیز ضامن نیست.

ید مسبوق به ضمان هم دو قسم می تواند باشد؛ یکی این که از لحاظ تکلیفی هم مرتکب حرام شده باشد، مانند کسی که از اوّل می داند جایزه ی سلطان غصبی است و آن را با اختیار خود بدون اضطرار و تقیه أخذ می کند یا مال کسی را می دزدد ولی بعداً پشیمان می شود و فحص از مالک می کند تا آن را به مالک برگرداند و بعد از یأس از ظفر به مالک، به دستور روایت(2) صدقه می دهد.