بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 468

3. آخذ علم دارد جایزه ای که ظالم به او می دهد تفصیلاً حرام است و این خود دو شق دارد؛ یک موقع مالک آن معلوم است و یک موقع مجهول است که بحث درباره ی مجهول المالک تا این جا کشیده شد.

حال صورت چهارم را بررسی می کنیم.

صورت چهارم: (علم اجمالی به حرمت مأخوذ)

اشاره

صورت چهارم این است که آخذ علم دارد جایزه ی سلطان علی الاجمال مشتمل بر حرام است. مرحوم شیخ ابتدا صورت چهارم را به دو شق اساسی تقسیم می کند و می فرماید: اشتمال جایزه بر حرام، یا به نحوی است که موجب حصول اشاعه و شرکت می شود و یا به نحوی است که موجب حصول اشاعه و شرکت نمی شود.

در جایی که جایزه به نحو مثلی باشد، موجب حصول اشاعه و شرکت می شود؛ مثلاً یک تن گندم یا یک دبه روغن داده که مقداری از آن غصبی است، در این صورت آخذ به نحو مشاع با مالکی که جائر از او غصب کرده شریک می شود. در جایی هم که جایزه به نحو قیمی باشد، موجب اشاعه نمی شود؛ مثلاً جائر سه ماشین به آخذ می دهد که بعضی غصبی است، در این جا غصبی بودن بعضی موجب اشاعه و شرکت نمی شود.

صورتی که موجب حصول اشاعه و شرکت می شود، خود دارای چهار صورت است.(1)