بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 480

انقسام حکمِ أخذ از ظالم به احکام خمسه در کلام شیخ … قدس سره …

اشاره

مطلب دیگری که مرحوم شیخ … قدس سره … عنوان می فرماید آن است که أخذ مال از ظالم یک بار به اعتبار نفس أخذ مورد نظر قرار می گیرد و یک بار به اعتبار مال. اگر به اعتبار نفس أخذ مورد نظر قرار بگیرد، به احکام خمسه منقسم می شود؛ یعنی نفس أخذ صرف نظر از این که خود مال چه حکمی دارد گاهی واجب است، گاهی حرام، گاهی مستحب، گاهی مکروه و گاهی مباح.(1)

اخذ واجب: قاعدتاً مراد شیخ جایی است که مثلاً عیالش در فقر و گرسنگی است و نمی تواند تأمین نفقه ی واجب آن ها کند، در چنین فرضی واجب است هدیه ی سلطان را أخذ کند.

اخذ حرام: مواردی که أخذ از ظالم موجب مشروعیت دادن به ظالم و ترویج او می شود.

اخذ مکروه: مواردی که أخذ از ظالم در مظنّه ی آن است که تمایل قلبی به ظالم پیدا کند.

اخذ مستحب: مواردی که مثلاً اگر أخذ کند، توسعه بر عیال می شود و احتمال این که تمایل قلبی به ظالم پیدا کند نیست.

اخذ مباح: مواردی که هیچ یک از عناوین واجب، حرام، مستحب و مکروه بر آن منطبق نباشد که در این صورت أخذ مباح خواهد بود.