کتابخانه بالقرآن

بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 487

صفحه 487

اختصاص به مواردی دارد که می دانیم شارع راضی نیست آن امر بر زمین بماند؛ مثلاً مال یتیمی در حال تلف شدن است و باید کسی متصدّی آن شود تا از تلف شدن نجات پیدا کند، این جا چون می دانیم شارع راضی نیست این امر بر زمین بماند، اگر حاکم شرع نبود، وظیفه ی عدول مؤمنین است متصدّی شوند و اگر عادلی نبود، مؤمنین مورد وثوق وظیفه دارند متصدّی شوند تا از تلف مال یتیم جلوگیری کنند. امّا در ما نحن فیه نمی دانیم شارع راضی باشد در صورت عدم وجود حاکم شرع، هر کسی در آن تصرّف کند. بنابراین این که در نبود حاکم شرع افراد خود بتوانند حسبهً متصدی شوند، جای تأمل است.

احتساب مظالم تالف از دیون میّت ظالم

مطلب آخری که مرحوم شیخ … قدس سره … در مورد بحث جوائز السلطان مطرح می کند آن است که مظالم تالفی که بر عهده ی ظالم است، اگر در حیاتش أداء نکرد، بعد از موتش جزء دیونش محسوب شده و از میراثش استثناء می شود؛ زیرا آیه ی شریفه می فرماید: (مِنْ بَعْدِ وَصِیَّهٍ یُوصی بِها أَوْ دَیْنٍ)(1) یعنی همان طور که اگر شخصی از دیگری مالی را قرض کرد و از دنیا رفت، آن مقدار مال جزء دیونش محسوب شده و از میراثش کم می شود یعنی اوّل باید آن را از میراثش جدا کرد، آن گاه بین ورثه تقسیم شود در این جا هم اگر مظالم تالفی بر عهده ی ظالم باشد مثلاً اموالی را غصب سپس تلف کرده یا خمس و زکات بر عهده اش بوده و تلف کرده آن هم جزء دیونش محسوب شده و باید از میراثش کم شود،

1- سوره ی نساء، آیه ی11: (یُوصیکُمُ اللَّهُ فی أَوْلادِکُمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَیَیْنِ فَإِنْ کُنَّ نِساءً فَوْقَ اثْنَتَیْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثا ما تَرَکَ وَ إِنْ کانَتْ واحِدَهً فَلَهَا النِّصْفُ وَ لِأَبَوَیْهِ لِکُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَکَ إِنْ کانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ وَ وَرِثَهُ أَبَواهُ فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ فَإِنْ کانَ لَهُ إِخْوَهٌ فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّهٍ یُوصی بِها أَوْ دَیْنٍ آباؤُکُمْ وَ أَبْناؤُکُمْ لا تَدْرُونَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ لَکُمْ نَفْعاً فَریضَهً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلیماً حَکیماً)