بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 59

مرحوم شیخ می فرماید: از آن جا که عِرافه و سرپرستی یک قوم، جز با نصب از قِبَل جائر خصوصاً در آن زمان امکان پذیر نبود، پس این روایت بیان گر آن است که اگر این منصوبِ از قِبل جائر، به عدل عمل کرده باشد تولّیش جایز است؛ چون خداوند متعال او را آزاد می کند، و إلا اگر جایز نباشد چرا آزادش کند؟!

نقد دلالت روایت بر جواز تولّی

حقیقت آن است که این روایت دلالتی بر مدّعای شیخ ندارد؛ زیرا:

اوّلاً: این روایت از رسول الله … صلی الله علیه و آله و سلم … صادر شده و در آن زمان چون والی خودشان بودند، پس «عرافه قوم» نمی تواند مصداق تولّی از قِبَل جائر بوده باشد، و این که می فرمایند: «یَدَاهُ مَغْلُولَتَانِ إِلَی عُنُقِهِ» که اگر به عدل رفتار کرده باشد آزاد می شود و اگر ظلم کرده باشد به جهنّم افکنده می شود، بیان گر حساسیت آن است و نزدیک به مطلبی است که در مورد امر قضاوت می فرماید: «لِسَانُ الْقَاضِی بَیْنَ جَمْرَتَیْنِ(1) مِنْ نَارٍ»(2)، البته بین این دو، تفاوت است که بعداً روشن خواهد شد.