حدود و قصاص و دیات صفحه 140

سیّم: آن جراحتها که در سر مذکور شد اگر در رو واقع شوند باز حکم سر دارد و دیه اش همان دیه ها است که مذکور شد، و اگر مثل آنها بر بدن واقع شود همان مقدار را نسبت بدیه آن عضو حساب می کنند، مثل آن که موضّحه که در سر واقع شود پنج شتر می دهند.

و سر دیه اش مساوی کلّ دیه آدمی است، زیرا که به جدا شدن آن حیات باقی نمی ماند و دیه کلّ آدمی هر گاه صد شتر باشد پنج شتر نسبت به آن نصف عشر است، یعنی بیست یک.

پس اگر موضّحه در یک دست واقع شود و دیه یک دست نصف دیه انسان است، پس نصف عشر آن که نصف پنج شتر باشد در آن خواهد بود چنین گفته اند اکثر فقهاء، و از کتاب ظریف در بعضی تفاصیل دیگر ظاهر می شود.

چهارم: ظاهر کلام فقهاء آن است که این دیه ها که به شتر وارد شده است اگر دیه را از اجناس دیگر دهند بهمان نسبت می دهند، مثل آن که در جائی که ده شتر وارده شده است، ده شتر نسبت به صد شتر است که دیه کل است ده یک است، پس اگر از طلا دهند ده یک هزار دینار را خواهند داد که صد اشرفی باشد، و اگر از نقره دهند یک ده هزار درهم را می دهند که هزار درهم باشد، و هم چنین از سائر اجناس، و احوط آن است که چون در خصوص این دیات شتر و دینار وارد شده است از جنس شتر و دینار بدهند.

مقصد سوُّم: در احکام سائر جراحات بدن است

، و در آن چند فائده است:

اوّل: جراحتی که به اندرون شکم آدمی برسد از هر جهت که باشد اگر چه از گودال گردن باشد، و او نمیرد در آن ثلث دیه آن شخص است، و در آن قصاص نمی باشد، و اگر جراحتی در عضوی بکند و بعد از آن به جوف داخل شود دیه آن جراحت و دیه جائفه هر دو را می باید بدهد، مثل آن که خنجری بر دوش کسی بزند و داخل شکم او شود هم دیه جراحت دوش را می باید بدهد، و هم ثلث دیه برای آن که داخل جوف او شده است.