حدود و قصاص و دیات صفحه 53

باب هشتم: در بیان تعزیرات

فصل اوّل: در معنی آن

، و تعزیر در لغت بمعنی تأدیب است، و بحسب شرع عقوبتی، یا اهانتی است که بر گناهی کنند که فاعل آن مستوجب حد نباشد، و بعضی گفته اند: مقدار معیّنی برای آن نباشد، مطلقا یا غالبا، و چند فرق کرده اند میان حد و تعزیر: اوّل: عدم تعیین اندازه آن چنانچه مذکور شد.

دوم: مساوی بودن آزاد و بنده، مگر آن که عالم مصلحتی در تفاوت داند.

سیّم: تفاوت تعزیر در بزرگی و کوچکی گناه، بخلاف حد که تفاوت نمی کند، مگر در جائی که تعزیر با آن ضم شود.

چهارم: آن که متعلق تعزیر نیست که نسبت به فاعل معصیت باشد، مانند تعزیر کودک و دیوانه، بخلاف حد که بنا بر مشهور بر غیر مکلف وارد نمی شود.

پنجم: ساقط شدن تعزیر به توبه، بخلاف حد که بعد از ثبوت نزد امام ساقط نمی شود به توبه، مگر آن که به اقرار ثابت شده باشد، که امام در بعضی از حدود مخیّر است میان آن که بر او اقامه کند، یا ببخشد.

فصل دوّم: در بیان احکام تعزیرات

است، بدان که تعزیر امام و نائب امام علیه السلام را جائز است، بلکه واجب است بر هر که فعل حرامی کند، یا ترک واجبی کند، اگر چه به استخفافی و اهانتی باشد، یا زدن، یا حبس کردن، یا ملامت و سرزنش کردن.

و مشهور آن است که آن حدّی ندارد، و منوط برأی حاکم شرع است.

و بعضی گفته اند: از ده تازیانه است تا بیست تازیانه.

و بعضی گفته اند: از سه تازیانه است تا نود و نه تازیانه.

و بعضی گفته اند: کمترش حدّی ندارد، و زیاده اش می باید از نوع آن حد نسبت به آن صنف زیاده نباشد، مثل آن که تعزیر اعمالی که از قبیل زنا، یا مقدمات