حدود و قصاص و دیات صفحه 67

از آمر و مأمور قصاص نیست، و عاقله طفل می باید دیه به ورثه مقتول بدهند، و در این شق اقوال نادره دیگر هست.

چنانچه شیخ طوسی قائل شده است که طفل اگر ده سالش تمام باشد او را قصاص می کنند، و امر کننده را حبس مؤبد می کنند. (1)

و ابن بابویه (2) و شیخ مفید «رحمه اللَّه علیهما» گفته اند: اگر کودک قدش پنج شبر (3) باشد او را قصاص می کنند.

و بعضی احتمال قصاص کردن آمر، یا دیه او داده اند، و بنا بر قول مشهور دور نیست که کودک را تعزیر، و آمر را حبس مؤبد باید کرد.

چهارم: آن که غلام کودک ممیّز باشد بعضی گفته اند: قصاص بر هیچ یک نیست، و غلام را به بندگی می گیرند، ورثه مقتول بقدر جنایت او، و آقا را حبس مؤبد می کنند، و اگر غلام طفل غیر ممیّز باشد، آقا را می کشند، و بعضی گفته اند: دیه بر آقا لازم می شود.

پنجم: آن که مأمور غلام بالغ باشد، از روایات ظاهر می شود که مطلقا آقا را می کشند، و فرموده اند: که غلام آدمی را از بابت شمشیر و تازیانه آدمی است، و مشهور آن است که غلام را بعوض می کشند و آقا را حبس می کنند تا در زندان بمیرد، و بعضی گفته اند: که اگر آقا عادت کرده است که غلام خود را امر به کشتن مردم کند آقا را می کشند، و غلام را حبس مؤبد می کنند، و الّا غلام را می کشند، و آقا را حبس می کنند.

چهارم: آن که بگوید: مرا بکش، و اگر نکشی تو را می کشم، در این صورت جائز نیست او را بکشد، هر چند کشته شود، و اگر بکشد اکثر گفته اند: که هر چند بد کرده است اما چون به اذن او کرده است او را در عوض نمی کشند، و بعضی گفته اند: او را بعوض می توان کشت، و بنا بر مشهور که نکشند، بعضی گفته اند: دیه از او می گیرند، و بعضی گفته اند: دیه نیز ساقط است، و مسأله مشکل است.

1- کتاب المبسوط 7: 44.

2- ابی جعفر الصدوق محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی(- 381).

3- تهذیب الاحکام 10: 244 ح 4 و من لا یحضره الفقیه 4/ 84 ح 4.