فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 139

نقل می کند به معنای ولایت شرعی بر حکم برای کسی که شایستگی فتوا دارد، در جزئیات قوانین شرعی نسبت به اشخاص خاص از مردم می باشد.(1) مضمون این حکم «اثبات حقوق» برای برخی و یا «استیفاء حق» برای صاحب آن است.

شیخ انصاری قدس سره در جای دیگر(2) افزون براین تعریف، «حکم کردن بین مردم بر گونه ای خاص» را نیز به عنوان یکی از معانی قضا در اصطلاح فقها نقل می کند.

آنچه از کاربردهای قضا در فقه و مباحث مطرح شده در کتاب القضا برمی آید این است که «قضا» تنها در موارد اختلاف بین دو نفر و حلّ این مخاصمه به کار می رود. از این رو فقهای معاصر قضا را به «فصل خصومت بین دو طرف تخاصم و حکم به ثبوت ادعای مدعی یا عدم حق برای او نسبت به مدّعیٌ علیه»(3) یا حکم کردن بین مردم برای رفع تنازع از بین آن ها(4) تفسیر می کنند.

مقصود از قضاوت در مسجد

پس از روشن شدن معنای لغوی و اصطلاحی قضا؛ مقصود از قضاوت در مسجد نیز روشن می شود؛ مقصود آن است که قاضی در مسجد بنشیند و به فصل خصومت بین طرفین دعوا در امر مورد اختلاف بپردازد. ادلّه وارده حکایت از آن دارد که اصل وقوع قضاوت در مسجد به همین معنا مورد اتفاق علماست؛ لذا هیچ فقیهی قائل به حرمت قضا در مسجد نیست چه اینکه قائل به وجوب هم نداریم. بلکه همه فقهاء قضاوت در مسجد را جایز می دانند با این تفاوت که برخی قائل به کراهت قضا در مسجد، برخی قائل به استحباب و برخی تفصیل می دهند، برخی نیز احتیاط را در ترک قضا در مسجد می بینند و برخی با توجه به ادله اصل جواز و عدم کراهت را ثابت می کنند. روشن است که فعلاً محل بحث «صدور حکم» در مسجد است و اجرا و تنفیذ حکم از محل بحث بیرون است.

1- . همان: ص 25 .
2- . همان: ص 227 . «و فی عرف الفقهاء استعمل تاره فی الحکم بین الناس علی الوجه المخصوص».
3- . مبانی تکمله المنهاج: ج 1 ، ص 3 .
4- . تحریرالوسیله: ج 2 ، ص 404 . «و هوالحکم بین الناس لرفع التنازع بینهم».