فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 287

پیش از این معبود انسان مجموعه ای از آرمان ها و اهداف او بود که همراه، دوست و مراقب همیشگی او بود. او در همه زندگی انسان حتی در پیش پا افتاده ترین امور حضور داشت و به همین جهت همه فعالیت های انسانی به شکلی نمادین این حضور را نشان می دادند. این نماد الهی هرگز چنین تصنعی و یا قراردادی نبود، بلکه حقیقتی بود که همه مردم همیشه با آن مأنوس بودند. انسان دینی، خدا را پرکننده همه هستی می بیند و فاصله خود را با خدا نزدیکتر از رگ گردن و یا در میانه بین خود و قلب خود می بیند.(1) اما انسان مدرن خود را گم کرده است و به همین جهت دیگر هیچ آدرسی از خدا ندارد و نمی داند چگونه باید به دنبال خدا بگردد.(2) انسان مدرن در حضور نیست، او با خدا زندگی نمی کند و از او بیگانه است و رابطه او با خدا محدود به ساعات خاصی در هفته است. او خدا را نمی بیند و تنها از دور گاهی خدایا می کند.

خدا دیگر برای او نام «محیط» و یا «حاضر» و یا «ناظر» حتی هیچ اسمی دیگری ندارد و حداکثر او خالقی مرده است، به همین جهت چنین انسان آرمان و یا هدف با عظمتی ندارد و حداکثر هدف او دستیابی به برخی لذات سریع است. او عالم را در ارتباط با آرمان ها و هوشمند نمی بیند و به شکل ابزاری بی جان به عالم نگاه می کند. در نتیجه این بیگانگی با معبود، شکلی از هنر و معماری در دوره مدرن در غرب رخ داد که نتوانست در بلوک شرق حتی در چین با تکنولوژی قوی تر از غرب ظهور پیدا کند؛ چرا که در آئین هندو، تائوئیسم و کنفوسیوس هرگز کارهای خدا با نظم و منطقی نیست، بلکه خدای پیچیده، مبهم و پر رمز و رازی است که باید رمزگشایی شود. زندگی مدرن، خدای منطقی و منظمی که دارد نزدیک به بینش یونانیان است. تفاوت موجود بین این دو معبود، مانع از شکل گیری مدرنیسم در شرق شد. هنر آزاد و هنر معطوف به معبود را به طور خلاصه می توان به شکل زیر خلاصه کرد.