فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 322

فرش های مسجد ممکن می سازد. «خلوت» اطاق های سنتی خالی از مبلمان و عناصر فراوان دیگر، میان خانه و مسجد پیوندی معنوی برقرار می نماید. در مقیاس وسیع تر، کل طراحی شهر با مسجد مرتبط است، و این امر علاوه بر نقش مرکزی مسجد در شهر سنتی، به گونه ای بسیار دقیق تر، از اصل وحدت و انسجام سرچشمه می گیرد که بر همه شهر، از خانه های شخصی تا شهر در کلیت خود حاکم است، اصفهان و کاشان هنوز نمونه های شاخص این اصل کلی اند. در محدوده هنرهای تجسمی، قالب های سنتی دیگری هم وجود دارند که با هنرهای دینی محض مرتبط بوده، اصطلاحا به نام «هنرهای فرعی» شهرت یافته اند. این مقوله نیز از آن جهت که انسان را در زندگی روزانه احاطه کرده و عمیقا بر او تأثیر می نهد، اهمیت ویژه ای یافته است. اینجا هم «مهر تقدّس» حقیرترین اشیاء را جلایی خاص می بخشد. به عنوان نمونه قالی ها که همچون باغ ها و حیاط های ایرانی، قابی آن ها را محصور ساخته و گویی به مرکزی باطنی نظر دوخته اند، تداعی گر و تکرار بهشتند. جامه سنتی در همه اشکال خود نه تنها انجام آداب و عبادات را تسهیل می کند، بلکه سرشت الهی انسان را جلوه گر می سازد. مینیاتور که با مصورسازی کتاب پیوند نزدیک دارد، نوعی «بسط» وگسترش خوش نویسی است و باز هم گویی مراتب ملکوت را متمثل می نماید. همه قالب های هنری مذکور، بر مبنای بینشی کامل و کل نگر نسبت به حیات که مشخصه اصلی فرهنگ سنتی ایران است، از طریق قوانین سنتی به یکدیگر می پیوندند. هنر، به وساطت این قوانین، صبغه ای قدسی یافته، اصول روحانی حاکم بر تمامی وجوه زندگی انسان سنتی از ورای آن تجلّی پیدا می کند».(1)