فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 325

الهی در فضا به کار گرفته می شوند. این عناصر می توانند کل معماری نیایشگاه را تحت تأثیر خود قرار دهند و به آن جهت بدهند یا ریخت و شکل آن را بسازند.

در این پژوهش مقایسه ای میان نیایشگاه های غربی و مساجد از دیدگاه کالبدی _ فضایی و عوامل مؤثر برآن دو و به ویژه چگونگی ساماندهی فضایی آنها انجام می شود. در این روند نخست به تحلیل ریشه ها و خاستگاه معماری نیایشگاه ها رسیدگی شده است. مهم ترین این نیایشگاه ها کلیساها هستند که با همه گوناگونی فرهنگ ها و فرقه های مسیحی از ویژگی های کالبدی _ فضایی کمابیش همانندی در کشورهای مختلف برخوردار هستند.

خاستگاه معماری کلیساها را باید در نیایشگاه های یونانی و رومی جستجو کرد. نیایشگاه هایی که خانه خدایان بود خدایانی ساخته ذهن آدمیان و نه خانه خدای یگانه و خانه قیام انسان ها. از این رو یگانه نبود و هر خدایی برای خود نیایشگاهی ویژه داشت. این نمونه ای از چیرگی شرک و چند خدایی به جای وحدانیت خدا بود. آیین ها در بیرون از نیایشگاه و گرداگرد آن برگزار می شد و نه در درون فضا و میان انسان و خدا، جدایی و فاصله بود. انسان با یک میانوند و واسطی با خدا در ارتباط بود و در برابر عظمت تندیس های نفوذناپذیر و نیرومند، احساس خردی و کوچکی می کرد. در مجموع معبد حالت مجسمه گونه داشت و برای تماشا از خارج طراحی شده بود.

کلیساهای مسیحی نیز که متأثر از تالارهای ستوندار یونانی بود در گذر زمان با دو الگوی بنیادی مرکزی و کشیده، یکی در روم شرقی و دیگری غربی، به تکرار فضا و کالبد ادامه داد. تحولات سازه ای در شیوه های مختلف معماری اروپایی مانند رومی وار و گوتیک و نوزایی