فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 346

در روزگار نوزایی، معماری، دوباره به سوی روزگار کلاسیک باستان نظری انداخت؛ مفاهیمی مانند وضوح، هماهنگی منطق و تناسب مطرح شدند. به گفته گروتر چون در آن زمان انسان خود را در مرکز معماری قرار داده بود و معماری دیگر نمی توانست برانسان فرمانروایی کند، پس فضاهای مرکزی مناسب تر از فضاهای خطی بود.

باور نوزایی این بود که کمال قدرت خداوند در طبیعت، قابل دیدن است و نیز در انسان؛ پس نیازی نیست که دنیای دیگر و آخرت در جستجوی آن باشیم. بدین گونه دیگر طی طریق در مسیر خاص لازم نبود. ولی از آنجا که فضای مرکزی برای مراسم عبادی آن زمان چندان مناسب نبوده، در بیشتر کلیساها ترکیبی کم و بیش متناسب بین الگوی گرد و الگوی کشیده پدید آمد.

در هنر و معماری رنسانی پسین به کاربرد گسترده و افراطی یا غیرطبیعی از یک الگوی ویژه را «شیوه گزینی» نامیده اند. در سده شانزدهم به جز شیوه گزینی، معمارانی بزرگ پدید آمدند که یکی از آن ها پالادیو بود. او هم به دنبال نمودار ساختن الگوهای کلاسیک در نما و طرح کلیسا بود. ساماندهی دقیق، روشن و منطقی اجزاء ساختمانی با عناصر کلاسیک ستون و سنتوری.

در سده هفدهم و هیجدهم در اروپا پس از سبک نوزایی (رنسانس)، سبک باروک پدیدار شد؛ عصر باروک عصری پردامنه، پویا، درخشان و رنگارنگ، نمایشی، پرشور، احساسی و خلسه آور، پرشکوه و مسرف و نوجو بود. عصر باروک عصر انبساط در پی عصر اکتشافات بود. در کلیساهایی که در این سبک ساخته می شوند، عناصر و خطوط، شکل مارپیچ می گیرند و دیوارها گود و برجسته می شوند. دیگر آن نماهای تخت سنتی که حدود خارجی ساختمان را تعیین می کرد، کنار می رود و کالبد ساختمان دارای پوسته زنده ای می شود که نه برای جداسازی درون و بیرون، بلکه برای فراهم آوردن امکان اتصال سیال گونه بین آن دو کار شده است. سادگی و خوانایی روزگار نوزایی در شیوه باروک به کلی کنار گذاشته شد. فضای باروک آکنده از تضاد است و گویی تلاش می شود که ذهن را فریب دهد.

معماری باروک، آزادی فضایی است، آزادی فکری از قوانین قراردادی است و از هندسه مسطحه، از سکون، از تقارن، از تضاد میان فضای درون و بیرون آزاد است.