فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 347

به خاطر چنین گرایشی نسبت به آزادی است که باروک خود را به بیانی از لحاظ روانی بالا می کشد. باروک با تفسیرهای نو از الگوهای کهن، خود را محدود نمی کند، بلکه مفهوم قرارداد فضایی جدیدی را پدید می آورد. درک معماری باروک، تنها به مفهوم آزاد شدن از همنوایی با ارزش های کلاسیک نیست، بلکه به معنای قبول شجاعت، ایده، تحرک است. در واقع بیش از هر چیز دیگری، به معنای درک فضا است.

3 _ معماری مسجد

بی گمان معماری روزگار اسلامی و به ویژه مساجد در آغاز از تأثیر معماری ساسانی و معماری رومی بیزانسی به دور نبوده است. در سده های بعد، اسلام به هر کشوری که راه می یافته، پدیدآورنده هنری بوده که در خود عناصری بومی و خودی را مستتر داشته است. اما هنرمندان و سازندگان مسلمان، به گواه تاریخ، هیچ گاه در ساماندهی فضا که پایه معماری است و نسبت به جنبه های ساختاری و آرایی ای در درجه اول اهمیت است، مقلد و الگوبردار نبوده اند. آنها به شیوه ای کاملاً آگاهانه، عناصر و اندام های معماری را به کار گرفته و ساختمان هایی را پدید می آوردند که در عین این که اندام هایی آشنا و با پیشینه ای تاریخی داشت، نوآورانه و ابتکاری بود. در بررسی و تجزیه و تحلیل آثار معماری و در این مورد ویژه، معماری مساجد باید به سامانه «کارکردی»، «سازه ای» و «کالبدی» توجه داشت.

الف _ سامانه کالبدی: همانگونه که در بسیاری از نوشته ها پژوهش ها آمده، بیشتر اندام ها و عناصر معماری روزگار اسلامی، دارای پیشینه ای قبلی می باشند، برخی از آن ها هم به اقتضای نیازهای تازه، در همان دوره و به تدریج پدید آمده اند که در جای خود بدان خواهیم پرداخت اما درباره آرایه ها و تزیینات ساختمانی که در بستری از میراث گذشته رشد کرد و در سده های پس از آن به شکوفایی و اوج جلوه گری رسید. در این باره هنرمندان مسلمان نوآوری های بسیاری داشتند که همانندش در گذشته هرگز پدید نیامده بود.

ب _ سامانه سازه ای: تمدن اسلامی به طور طبیعی مانند هر تمدن دیگری عناصر کالبدی خود را نخست با بهره گیری از تجربیات موجود شکل داد و سپس بر حسب لزوم، آن ها را