فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 350

دوام آورد، در حضور الهی که آرام می بخشد ودر عین حال موجب وحدت روح می شود، گسترش یافته و همچنان گسترش می یابد. معماری قدسی اسلام، به واسطه فرمان الهی که طبیعت را عبادتگاه مسلمانان قرار داده است به گسترش طبیعت مخلوق پروردگار در چهارچوب محیط مصنوع دست انسان تبدیل می شود.

4 _ ویژگی های کالبدی مسجد

الف) ارتباط مسجد با پیرامون: _ ساختمان مسجد در مسیر گذرگاه های اصلی محلی یا شهری جای داشته و هیچ گاه دور از دسترس مردم نبوده است.

_ مسجد به عنوان یک عنصر شهری، دارای عناصر شاخصی چون گنبد، سردر، مناره، ماذنه بوده است که این عناصر معماری می توانستند جایگاه مسجد را در بافت شهر و روستا کاملاً مشخص کنند یا به گفته دیگر مسجد در فضای شهری از خوانایی لازم برخوردار بوده است.

_ ساختمان های پیرامون مسجد به لحاظ کاربری با مسجد سازگار و متجانس بوده اند، به ویژه کاربری هایی که در عرصه و اعیان مسجد قرار می گرفته اند (مسجد وکیل شیراز).

_ در گذرگاه عمومی مردم، پیشخان یا جلوخان مسجد، بخشی از عرصه ورودی مسجد شمرده می شده است. به گفته دیگر پیشخان مسجد، یک حریم مشخص در گذرگاه عمومی داشته و جزء جدایی ناپذیر عناصر ورودی آن به شمار می رفته است. (مسجد امام تهران) ب) ویژگی های فضاها: عناصر و فضاهای اصلی مسجد همواره چنین بوده است؛ شبستان اصلی؛ مقصوره یا بخش جلوی محراب (گاه همان گنبدخان)، میانسرا یا حیاط مرکزی، عناصر فرعی نیز عبارت بوده اند: از وضوخانه، شبستان زمستان و ورودی و درگاه اصلی، انبارها.

از بررسی کیفی فضاها این نتایج به دست می آید:

الف) بهره گیری از هندسه ساده و شکل های مربع و مستطیل برای خوانایی بیشتر فضاها و پرهیز از اغتشاش ذهنی.

ب) پرهیز از به کارگیری هندسه پیچیده و کثیرالاضلاع.

پ) بهره گیری از تناسبات زیباشناختی در هندسه کف (پلان) و در نماهای اصلی.