فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 36

داد... همچنین در تاریخ اسلام، مسجد محلی برای خشونت های سیاسی (مثل قتل دو خلیفه از چهار خلیفه صدر اسلام) بوده است».(1) «با گسترده تر شدن قلمرو فعالیت دولت در دوران معاصر از سویی، و پیدا نشدن نهادها و مجراهای به رسمیت شناخته شده برای اجرای فعالیت های سیاسی از سوی دیگر، فعالیت های سنتی مساجد چون تعلیم و ترتبیت اسلامی، دعوت اسلامی، اصلاح اجتماعی و تعاون اجتماعی نیز اکنون سیاسی شمرده می شوند. حکومت ها در برخورد با این فعالیت ها تلاش دارند تا آنجا که این فعالیت ها سعی در ایجاد اختلال در فعالیت های دولتی ندارند و مخصوصا نهاد حاکمیت را دچار چالش مشروعیت نمی کنند از در مماشات وارد گردند».(2) اما تزریق سیاست به مساجد، این مراکز را به چهار شکل ممکن درآورده است:

1 _ مرکز حزبی؛ 2 _ دار النّدوه (محل مشورت)؛ 3 _ پارلمان محله؛ 4 _ خانه شهروند.

از چهار شکل مطرح شده، مساجد در طول تاریخ جهان اسلام و نیز در دوران معاصر کمتر از همه به صورت مراکز حزبی درآمده اند. علت این امر وجود اصل فراگیری و انحصاری نبودن فعالیت در مساجد است. با این وجود، همیشه تلاش هایی صورت می گرفته است تا از پایگاه مسجد حداقل به عنوان تریبون تبلیغات سیاسی انحصاری استفاده گردد. تازه ترین نمونه ی این تلاش ها را در حرکت های یک جناح خاص سیاسی برای استفاده از تریبون مساجد شاهد بودیم، اما این تلاش ها همیشه به علت اینکه هیچ گاه یک تفکر سیاسی خاص بر تمام جامعه حاکم نمی گردد (مگر در اشکال افراطی کاریزمایی) و خاصیت مردمی بودن مساجد، ناکام می شوند.(3)

1- . روزنامه ی شرق، گزارش آبادگران در مسجد، 27/1/1381 ش .
2- . باقی و دیگران: 1381 ش .
3- . روزنامه ی شرق، گزارش: آبادگران در مسجد، 27/1/1381 ش .